MiCA VE GETİRDİKLERİ

Markets in Crypto-Assets Regulation (MiCA) Avrupa Birliği nezdinde kripto varlıklara ilişkin kapsamlı ve düzenli bir çalışma ortaya koyan hukuki düzenleme olarak kripto varlık hizmetleri ile iştigal eden tüm Avrupa Birliği kişilerini yakinen etkilemesinin yanı sıra kripto varlıkların hukuki temele oturulması ve düzenlemeleri tabi olması açısından diğer ülkelere de örnek teşkil edebilecek mahiyettedir. MiCA, 29 Haziran 2023’te geçerlilik kazanmıştır; MiCA’nın uygulamaya yansıması ise belirli süreçlere ve zaman dilimlerine bölünmüştür. MiCA, kripto varlık hizmetlerinin daha şeffaf ve tüketici korur nitelikte yürütülmesi için muhtelif düzenlemeler getirmiştir.

1.    Konu ve Kapsam

MiCA temel olarak üç ayrı kategorideki tokenları düzenleme kapsamına almıştır. Bunlar asset referenced tokens (ART), electronic money tokens (EMT) ve bunlar dışında kalan fakat MiCA tarafından düzenlenmediği ifade edilmeyen tokenlardır. MiCA, security token olarak ifade edilen ve menkul kıymet niteliğini haiz tokenları düzenleme kapsamına almamıştır zira ilgili security tokenlar Markets in Financial Instruments Directive II (MiFID II) tarafından düzenlenmektedir. Ayrıca MiCA NFT’leri de düzenleme kapsamına almamıştır fakat NFT’lerin token arzı gibi parçalara ayrılarak f-NFT niteliğinde olması hali tartışma meydana getirebilecektir.

MiCA, ART, EMT ve diğer tokenlar için ayrı halka arz, transfer ve sair kripto varlık hizmetlerini düzenlemiştir. Ayrıca stablecoin olarak isimlendirilen kripto varlıklara ilişkin düzenlemeler de getirilmiştir.

2.    MiCA’da Token Tanımları

Tokenların tanımlanmaları uygulamada büyük önem arz etmektedir zira bilhassa Web3 şirketleri için esaslı değişikliklere sebebiyet verecek olan MiCA kapsamına gören bir token arzı olması halinde öncelikle arz edilecek tokenların MiCA’da yer alan tanımları karşılama yeterlilikleri değerlendirilecektir.

ART, MiCA nezdinde EMT olmayan ancak başka bir değeri istinad ederek değerini muhafaza eden token olarak ifade edilmiştir.

“asset-referenced token”means a type of crypto asset that is not an electronic Money token and that purports to maintain a stable value by referencing another value or right or a combination thereof, including one or more official currencies;

EMT ise değerini resmi bir para birimine istinad ederek muhafaza eden token olarak tanımlanmıştır;

“electronic money token’” or “e-money token” means a type of crypto-asset that purports to maintain a stable value by referencing the value of one official currency

Utility Token ise bir hizmet veya ürüne erişimi sağlayan token olarak ifade bulmuştur.

“utility token” means a type of crypto-asset that is only intended to provide access to a good or a service supplied by its issuer;

3.    ART ve EMT Dışındaki Tokenlara İlişkin Düzenlemeler

MiCA, ART ve EMT olmayan tokenlara ilişkin özel bir bölüm ayırmış ve ilgili tokenların arzı, transferi ve sair hususları özellikle düzenlemiştir.

Kripto varlık arzında MiCA özel bazı koşullar getirmiştir. Öncelikli olarak whitepaper ismi verilen bir nevi izahname gibi tokena ilişkin birçok bilgiyi veren belgenin hazırlanarak sunulması icap etmektedir.

3.1.         Whitepaper Hazırlanması

Whitepaper, kripto varlık arzı hakkında teknik ve iktisadi muhtelif detayları ihtiva eden bir dokümandır. Bu belge, geleneksel halka arz işlemlerinde yer verilen izahnamaye benzetilebilmektedir. MiCA düzenlemelerinin yürürlüğe girmesinden önce whitepaper ve içeriğine ilişkin herhangi bir yükümlülük bulunmamaktayken MiCA whitepaper içerinde yer alması gereken bilgileri dahi ayrıntılı bir şekilde düzenlemiş olup bu durum kripto varlık işlemlerinde tüketiciye gerekli bilginin sağlanarak şeffaf bir ortamın tesis edilmesi amacıyla da uyumludur. Whitepaper içerisinde yer alamsı gereken bilgiler MiCA tarafından şu şekilde sıralanmıştır.

  1. Teklif sahibi veya alım satıma kabul talebinde bulunan kişi hakkında bilgiler;
  2. Arz eden veya alım satıma kabul isteyen kişi hakkında bilgiler;
  3. Kripto varlık whitepaperının alım satım platformu tarafından hazırlanması halinde onun hakkında bilgiler;
  4. Kripto varlık projesi hakkında bilgi;
  5. Kripto varlığın halka arzı veya alım satıma kabulü hakkında bilgiler;
  6. Kripto varlık hakkında bilgiler;
  7. Kripto varlığa bağlı haklar ve yükümlülükler hakkında bilgiler;
  8. Kripto varlık hizmetine temel teşkil eden teknoloji hakkında bilgi;
  9. Riskler hakkında bilgi;
  10. Kripto varlığı ihraç etmek için kullanılan mekanizmanın iklim üzerindeki başlıca olumsuz etkileri ve çevreyle ilgili diğer olumsuz etkileri hakkında bilgi.

Yukarıda sayılan bilgilerin yanıltıcı olmaması ve açık bir şekilde ifade edilmesi zorunluluğu da getirilmiştir. Bunun yanı sıra adeta bir share ledger gibi whitepaper nezdinde açıkça bir ifadenin alması zorunluluğu ortaya konulmuştur. İfadenin kelimesi kelimesine MiCA tarafından tayin edilmesi ilgili kanunun oluşturulma amacıyla bağdaşmaktadır. İlgili ifadeye şu şekilde yer verilmştir;

“This crypto-asset white paper has not been approved by any competent authority in any Member State of the European Union. The offeror of the crypto-asset is solely responsible for the content of this crypto-asset white paper.”

Bunun yanı sıra kripta varlıkların yüksek risk taşıması ve ilgili işlemlerin tüketiciler nezdinde öngörülemeyen sonuçlara sebebiyet vermesi ihtimal dahilinde olduğu için whitepaper içerisinde yer verilmesi gereken birkaç bilgi daha MiCA tarafından belirlenmiştir. Bir nevi beyan ve tekeffül kısmına benzetilebilecek bu alan tüketici uyarma ve onun dikkatini çekerek yapacağı işlemi iki kez düşünmesine sebebiyet verecektir. Belirtilmesi gereken hususlar şu şekilde tespit edilmiştir.

  1. Kripto varlık değerini kısmen veya tamamen kaybedebilir;
  2. Kripto varlık her zaman devredilebilir olmayabilir;
  3. Kripto varlık likit olmayabilir;
  4. Halka arzın bir utility token ile ilgili olduğu durumlarda, bu utility token, özellikle kripto varlık projesinin başarısız olması veya durdurulması durumunda, kripto varlık whitepaperında vaat edilen mal veya hizmetle değiştirilemez;
  5. Kripto varlık, Avrupa Parlamentosu ve Konseyinin 97/9/EC sayılı Direktifi (35) kapsamındaki yatırımcı tazminat planları kapsamında değildir;
  6. Kripto varlığın 2014/49/EU sayılı Direktif kapsamındaki mevduat garanti planları kapsamında değildir.

Bunun yanı sıra whitepaperın bir özer içermesi gerektiği belirtilmiş olup bu özet kısmında da uyarı mahiyetinde ve MiCA’da açıkça sayılan hususlara yer verilmesi zorunluluğu getirilmiştir.

3.2.         Pazarlama İletişimleri

Pazarlama iletişimin içeriği ve yöntemi ve sair hususlar MiCA’ca açıkça düzenlemeye tabi tutulmuştur. Buna göre açık bir şekilde kaleme alınması gereken bu kısım herhangi bir yanıltıcı ibare içeremeyecektir. Whitepaper bilgileri ile uyumlu bir şekilde pazarlama yapılması ise bir zorunluluk olarak ortaya konulmuştur; ayrıca arz eden internet sitesinin ve iletişim bilgilerinin de verilmesi gerekmektedir. Whitepaper için öngörülen matbu ifadeye benzer bir ifade pazarlama iletişimi için de öngörülmüştür;

“This crypto-asset marketing communication has not been reviewed or approved by any competent authority in any Member State of the European Union. The offeror of the crypto-asset is solely responsible for the content of this crypto-asset marketing communication.”

3.3.         Whitepaper ve Pazarlama İletişimi Bildirimi ve Duyurusu

Whitepaper yukarıda açıklandığı ve MiCA’da belirtildiği üzere hazırlandıktan sonra üye devletin yetkili kurumuna sunulmak üzere bildirime tabi kılınmıştır. Whitepaper bildirimi yapılırken ilgili token türünün neden tespit edildiği ve diğer tokenlardan olmadığı beyanı iletilmelidir. Pazarlama iletişimleri de talep üzerinde üye devletin bildirimine tabi tutulabilecektir. İlgili düzenleme ile kripto varlık arz edenlerin herhangi bir devlet otoritesi denetiminden geçmeksizin token arz etmelerinin önü kapanmıştır. Bu durum ilgili bildirim masraflarının miktarı henüz öngörülemese de Web3 girişimcileri için sınırlandırıcı bir işlem olarak nitelendirebilir.

Bunun yanı sıra MiCA 9.maddesi gereğince whitepaper ve pazarlama iletişimi bildirileri arz işleminden önce ve kripto varlık varlığını sürdürdüğü sürece ilgili kişinin internet sitesinde yer almak zorundadır.

Bunların yanı sıra söz konusu bilgilerin değiştirilmesi, belirli süre tayini gibi özellikli hususlara da MiCA nezdinde yer verilmiştir.

3.4.         Sorumluluk

Whitepaper veya pazarlama iletişimlerinde eksik, yanıltıcı veya açık olmayan bilgi vermesi halinde MiCA’nın ihlali söz konusu olup zarara uğrayan kişilerin zararlarını ispat etmeleri koşulu ile tüm zararlarının karşılanacağı açıkça ifade edilmiştir.

4.    Asset Referenced Tokens (ARTs)

Asset referenced tokena ilişkin arz veya alım satım işleminin yapılması daha farklı koşullara tabi tutulmuştur. Buna göre halka arz eden kişi üye devlet tarafından yetki verilmiş bir kredi kuruluşu olmak zorundadır. Bu kişinin izni ile diğer kişiler söz konusu tokenı arz etmeye yetkili kılınabilecektir. Ancak iki halde bu yetkilendirmeye istisna getirilmiş olup daha sınırlı koşullar uygulanabilir olacaktır;

  1. 12 aylık bir süre boyunca, ihraç edilen tokenın ortalama ödenmemiş değeri hiçbir zaman 5 000 000 EUR’yu veya başka bir resmi para birimindeki eşdeğer tutarı aşmayacak veya
  2. Tokenın halka arzı yalnızca nitelikli yatırımcılara yönelik olup bunlar tarafından elde tutulabilir.

Aksi halde kredi kuruluşuna ilişkin yükümlülükler uygulanacaktır.

4.1.         Kredi Kuruluşlarının Yükümlülükleri

Whitepaper ve pazarlama iletişimine ilişkin yükümlülüklerin yanı sıra kredi kuruluşları yetkili üye devlet kurumuna 90 gün önceden bildirimde bulunmak ve aşağıdaki bilgileri sunmakla yükümlüdür;

  1. Kredi kuruluşunun takip etmeyi planladığı iş modelini ortaya koyan bir faaliyet programı
  2. ART’ nin aşağıdakilerden herhangi biri olarak nitelendirilmediğine dair hukuki görüş:
  3. MiCA kapsamı dışında tutulan bir kripto varlık
  4. EMT
  5. Yönetişim düzenlemelerinin ayrıntılı bir açıklaması;
  6. MiCA nezdinde belirtilen politika ve prosedürler;
  7. Üçüncü kişi kuruluşlarla yapılan sözleşmelerin açıklaması;
  8. İş sürekliliği politikasının bir açıklaması;
  9. İç kontrol mekanizmaları ve risk yönetimi prosedürlerinin bir açıklaması;
  10. Verilerin kullanılabilirliğini, gerçekliğini, bütünlüğünü ve gizliliğini korumak için yürürlükte olan sistem ve prosedürlerin bir açıklaması.

Burada belirtilenler ilgili yetkili kuruluş tarafından incelenecek ve bu minvalde yetki verilecektir. Bunun yanı sıra whitepaper ve sair yükümlülükler devam edecektir.

4.2.         Whitepaper Hazırlanması

ART’lere ilişkin hazırlanacak whitepaper daha önce bahsi geçen diğer tokenlara ilişkin hazırlanacak whitepaperla neredeyse bütünüyle aynı yükümlülükleri taşımaktadır. Kripto varlığın alım satımı veya halka arzı için bilgiler, arz eden kişi, whitepaper, proje, halka arz süreci, varlık hakkında, haklar ve yükümlülükler, temel teknoloji, riskler ve çevresel etkiler dahil olmak üzere geniş bir yelpazede bilgilerin ART hakkında sunulması gerekmektedir.

4.3.         Raporlama

MiCA, belirli bir miktarı geçen ART’lerin raporlanması zorunluluğunu getirmiştir. Buna göre EUR 100 000 00 meblağı geçen ART’ler kapsamı kanunda belirtilen şekilde ilgili kuruluşa üç ayda bir raporlanmak zorundadır. Raporda yer alması gereken bilgiler şu şekilde ifade edilmiştir;

  1. Güncel ART sahiplerinin sayısı;
  2. İhraç edilen ART’nin değeri ve varlık rezervinin büyüklüğü;
  3. İlgili üç aylık dönem boyunca günlük ortalama işlem sayısı ve ortalama toplam işlem değeri;
  4. Üç aylık dönem boyunca günlük ortalama işlem sayısı ve ortalama toplam değerine ilişkin bir tahmin.

4.4.        Diğer Yükümlülükler

Yukarıda açıklandığı üzere pazarlama iletişimleri ve duyuruya ilişkin yükümlülükler ART için de geçerli olup tekrara düşmemek adına ilgili hususlardan farklı olarak şikayet yönetim mekanizmasının teşekkülü belirtilmelidir. Bunun yanı sıra ART’lere özgü muhtelif hükümler getirilmiş olmasına karşın bunlar arasında dikkat çekenlerden birinin “Significant asset-referenced tokens” isimli önemli ART’ler oldupu tespit edilmiştir. Bu ART’ler mevcut sahiplerinin sayısı, rezerv miktarı, günlük alım satım hacmi gibi hususlar göz önünde bulundurularak tespit edilecektir. Bu kapasama giren ART’lere özgü yükümlülükler öngörülmüştür.

5.    Electronic Money Tokens

Elektronik para tokenları MiCA kapsamında ayrıca düzelemeye tabi tutulmuş olup ilgili token ihraç edebilmenin ilk koşulu bu tokenın üreticisi olmaktır. Bunun yanı sıra kuruluşa özgü bazı gereklilikler de öngörülmüştür. MiCA, e-money token için de özel arz koşulları tayin etmiş olup whitepaper yükümlülüklerine riayet beklenilmektedir.

Bir üye devletin resmi para birimine atıf yapan token e-money token olarak kabul edilmiştir. Bir e-money tokenı sahibinin talebi üzerine, söz konusu e-money tokenını ihraç eden kuruluş, herhangi bir zamanda ve nominal değer üzerinden, e-money tokenı sahibine e-money tokenının parasal değerini elektronik para dışındaki fonlarla ödeyerek tokenı itfa edecektir. Bu süreçte herhangi bir şekilde faiz ve benzeri kazandırmalara yer verilemeyeceği de ifade edilmiştir.

5.1.         Whitepaper Hazırlanması, Pazarlama İletişimleri Ve Sorumluluk

E-money token için hazırlanacak olan whitepaper yukarıda diğer tokenlar için belirtilen nitelikleri haiz olmalıdır. Bunun yanı sıra whitepaper teknik olmayan, anlaşılabilir ve tüketiciye hitap eden bir dille yazılmış e-money token hakkındaki temel bilgileri ihtiva eden bir özetin de yayınlanması gerekmektedir. Ayrıca bu özetin okunarak anlaşılmasına ilişkin bazı uyarıların yer alması gerektiği, örneğin bu özetin giriş mahiyetinde olduğu minvalinde ifadelerin yer alması gerektiği de belirtilmiştir.

Diğer tokenlar için ifade edilen pazarlama iletişimi sınırlamaları e-money token için de geçerli olup whitepaper hazırlanması ve pazarlama iletişimi ile ilgili veya MiCA’dan kaynaklanan herhangi bir yükümlülüğün ihlali halinde tüketicinin uğradığı zararın tazmin edileceği bilgisi de yer almaktadır.

5.2.         Önemli E-Money Tokenları

Bazı e-money tokenları ART’lerde olduğu gibi significant e-money token olarak nitelendirilmektedir. ART’ler için yapılan açıklamalar geçerli olup ihtiyari olarak da bu kapsama girilmesi imkanı tanınmıştır. İlgili kapsama giren tokenlar MiCA çerçevesinde bazı özel hükümlere tabi olacaktır; buna göre 6 ayda bir gerçekleştirilecek denetim yükümlülüğü söz konusudur.

6.    Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıları

Kripto varlık hizmet sağlayıcıları, MiCA nezdinde faaliyet gösterebilmek için belirli nitelikleri haiz olmak zorundadır. Bu kapsamda ilgili otoritelere başvuruda bulunulması veya MiCA’da sayılan nitelikleri olan finansal bir kuruluş olarak değerlendirilmesi gerekmektedir.

Kripto varlık hizmet sağlayıcıları dürüst, şeffaf ve açık bir şekilde faaliyet yürütmek zorundadır; bunun yanı sıra finansal bazı yükümlülükler de öngörülmüştür. Buna göre;

Kripto varlık hizmet sağlayıcıları, her zaman, aşağıdakilerden hangisi daha yüksek ise ona karşılık gelen bir miktarda teminata sahip olmalıdır:

  1. sağlanan kripto varlık hizmetlerinin türüne bağlı olarak daimi asgari sermaye gereklilikleri tutarı;
  2. her yıl yeniden değerlendirilmek üzere, bir önceki yılın sabit genel giderlerinin dörtte biri.

Ayrıca yönetimsel olarak bazı gerekliliklerin de söz konusu olduğu ifade edilmiştir. Bu kapsamda MiCA nezdinde detaylı olarak yönetim süreçlerine ilişkin bilgi ve yükümlülükler sıralanmıştır.

Kripto varlık hizmet sağlayıcılarına ilişkin detaylı düzenlemeler, şikayet yönetim mekanizmasını da ihtiva etmektedir. Bunun yanı sıra dış hizmet alım süreçleri de MiCA kapsamında düzenlenmiştir. Ayrıntılı kripto varlık, hizmet sağlayıcı düzenlemeleri, Yukarıda bahsi geçen önemli nitelikteki toplumlara ilişkin olarak farklılık arz etmektedir. Örneğin gözetim politikasının sunulması gerekliliği getirilmiştir.

Sonuç

Sonuç olarak, Iş bu metinde ayrıntıları ayrı ayrı dile getirilemeyecek olsa da MiCA Çerçevesinde getirilen hükümlerin. Avrupa müktesebatı açısından büyük bir önemi haiz olduğu aşikardır. Getirilen düzenleme ile tokenlar temel olarak üç ayrı başlık altında incelenmiş; ART, EMT ve diğer tokenlar olarak ayrılmıştır. Yapılan inceleme sonucunda her üç tokenn türü için de white paper hazırlanması süreçleri, white paper’ın içerisinde bulunması gereken bilgiler, beyannameler, ve sair ifadeler benzerlik arz etmektedir. Bunun yanı sıra ART ile EMT için ayrı ve niteliğine özgü hükümler öngörülmüştür. Son olarak kripto varlık hizmet sağlayıcılarının ilgili ruhsatı almaları, ruhsatı kaybetmeleri, alım satım ve değişim platformu kurmaları ve yönetmeleri ile devir işlemlerinin özel nitelik taşıdığı açıkça ortaya koyulmuştur.

Getirilen düzenlemelerden çıkarılan temel sonuç, tüketici ve yatırımcılara yönelik atılması gereken adımların açıkça ortaya koyulduğudur. Ayrıca kamuyu bilgilendirme ve aydınlatma yükümlülüklerinin yerine getirilmesi noktasında ciddi adımlar atılmıştır. Dünya genelinde kripto varlıkları düzenlemeye ve ilgili hukuki zemine oturtmaya yönelik çalışmalar hız kazanmışken Avrupa Birliği müktesebatı kapsamında atılan bu adımın dünya için örnek teşkil edecek bir konumda olduğu ifade edilebilir. İlgili düzenleme kapsamında yatırım amaçlı kullanılan tokenlara yer verilmemesi de söz konusu tokenların sermaye piyasası mevzuatı hükümlerine tabi olacağına işaret etmektedir. MiCA, öngörülebilir ve risk oranı azaltılmış sürdürülebilir bir hukuki rejimin ilk temel taşı mahiyetindedir.

Av. Ali ERŞİN’in “AB Kripto Para Yasağı Reddi ve MiCA” isimli Blog yazısını bağlantıdan okuyabilirsiniz.

Hukuk ve Bilişim Dergisi’nin geçmiş sayılarını okumak için bağlantıya tıklayınız.

Yazar: Zeynep ERTEN