Dünya’da Kripto Para Borsa Davaları

Giriş

2008 yılında bitcoinin ortaya çıkması ile, Dünya’da büyük bir devrim olan blockchain sistemi de yaygınlaşmaya başlamış, ardından birçok kripto para birimi de gelmiştir. [https://tr.wikipedia.org/wiki/Kripto_para] Bunun akabinde de, kripto paraların alınıp satılabildiği “kripto para borsaları” oluşmuş ve artarak yeni kripto para borsaları da oluşturulmaya devam etmiştir. Bugün, 5000’den fazla da kripto para birimi, 2000’den fazla kripto para borsası mevcuttur. [https://www.coinkolik.com/dunyanin-en-guvenlikli-kripto-para-borsalari-belli-oldu/][https://www.cnnturk.com/ekonomi/turkler-en-buyuk-kripto-para-yatirimcisi]

Bu yazıda, kripto para borsalarının Dünya’da kısaca hangi regülasyonlara tabi olduğu, ve kripto para borsaları ile alakalı davaların incelemesi yer alacaktır.

Yazı Başlıkları Şu Şekilde Olacaktır:

A. Giriş

B. Genel Olarak Kripto Para Borsaları ve Regülasyonları

C. Kripto Para Borsaları ve Bazı Ülkelerde Hukuki Durumları

D. Lisanslı Kripto Para Borsaları

E. Dünya’da Kripto Para Davaları

B. Genel Olarak Kripto Para Borsaları ve Regülasyonlar

Kripto para borsası, kripto paraların, kendi içlerinde alınıp satılmasından oluşarak değerinin belirlendiği borsalar, al-sat platformlarıdır. Genel olarak “anonim şirket” şeklinde kurulan kripto para borsaları, ülkemizde herhangi bir hukuki duruma sahip olmamakla birlikte, en başta şirketlerin tabi olduğu kurallara, daha sonra da SPK mevzuatlarına tabidirler.

Dünya’da ise, bazı ülkelerde kripto para borsaları resmiyete tabi olurken, bazı ülkelerde ise kripto para borsaları yasaklı durumdadır. Fakat, yine Dünya’da da, yasaklılık dışındaki ülkelerde, ülkelerin “ticaret kanunları” , “sermaye piyasaları kanunları” ve “ceza kanunları” , bu borsaları ve sorumlularını etkileyen kuralları olmaktadır.

C. Kripto Para Borsaları ve Bazı Ülkelerde Hukuki Durumları

1. Amerika Birleşik Devletleri

Amerika Birleşik Devletleri’nde kripto paralar, yasaklı olmamasına rağmen, ABD finans kurumları, kripto para hareketlerini oldukça yakından izlemekte ve denetlemektedir.

Amerika Birleşik Devletleri’nde, kripto para borsası açmak, eyaletlere göre çeşitlilik göstermekle birlikte, bazı eyaletlerde kripto para borsa lisansı gerekmekte, hatta bazı eyaletlerde bu durum gittikçe zorlaştırılmaktadır. [https://www.koinbox.net/abdde-kripto-para-borsasi-lisansi-almak-gittikce-daha-fazla-zorlasabilir/]

Amerika Birleşik Devletleri’nde, kripto para borsaları ve kripto paralar, FinCEN (Financial Crimes Enforcement Network) tarafından tanımlanmakta ve lisans alma zorunlulukları bu tanımlama neticesinde gerçekleşmektedir. [5] Bu tanımlama neticesinde, borsa lisans almak zorunda ise, KYC ve AML gibi politikalara sahip olmak zorunda kalmaktadır. Ayrıca bu borsalar, çeşitlerine göre 1940 Yatırım Şirketi Kanunu’na da tabi olabileceklerdir. Bu kapsamda bu kanuna tabi olanlar, SEC(Security Exchange Commission) tarafından da denetlenecektir. [https://www.globallegalinsights.com/practice-areas/blockchain-laws-and-regulations/usa]

Bununla beraber, Amerika Birleşik Devletleri’nde eyaletlere göre farklı kurum ve kanunların geçerli olması sebebiyle, Eyalet Bankası Denetçileri Konferansı (CSBS), kripto para borsaları lisanslarını 49 eyalette ortak olabilecek kurallarda buluşturmayı hedeflemektedir. [https://fintechistanbul.org/2017/08/15/ulkelerin-kripto-para-duzenlemeleri/]

2. Avrupa Birliği

Avrupa Birliği’nde, 2018’de yayınlanan AMLD5 direktifi ile, kripto para borsaları da AMLD5 kapsamına alınmıştır. Bu kapsamda, Avrupa Birliği’nde kripto para borsaları, AML ve KYC politikaları yazmak zorunda kalacak ve diğer AMLD5 direktif kurallarına uygun davranacaklardır. [Kripto Para ve ICO Raporu(2020), Blockchain Türkiye]

Bunun yanında, AB ülkeleri de lisans konusunda farklı düzenlemelere sahiptir. Örneğin Almanya, kripto para borsalarına lisans zorunluluğu getirmiştir. [Kripto Para ve ICO Raporu(2020), Blockchain Türkiye] Bunun yanında, Estonya da aynı şekilde Finansal İstihbarat Birimi(FIA)’dan lisans alma zorunluluğu getirmiştir. [Kripto Para ve ICO Raporu(2020), Blockchain Türkiye]

3. Japonya

Japonya Finansal Enstrümanlar ve Borsa Kanunu (FIEA) ile Ödeme Hizmeti Kanunu (PSA) kapsamında kripto para borsaları, lisansa tabidir. Japonya’da token satmak isteyen borsalar, minimum 10 milyon yen (yaklaşık 100 bin dolar) sermaye ve belli güvenlik şartları ile kripto para borsası olarak faaliyette bulunabilecektir. [Dijital Varlık Regülasyonu (2019), Paribu]

4. Hong Kong

Hong Kong da bu konuda Dünya’da önde gelen ülkelerdendir. Hong Kong’da kripto para alım-satım platformu kurmak isteyen şirketler, “Para Hizmet Lisansı”almak zorundadırlar.

5. Singapur

Kripto parada en önde gelen ülkelerden olan Singapur’da da, kripto para borsaları, Singapur Para Otoritesi(MAS)’ne kayıtlı olmak zorundadırlar.[ https://www.coinkolik.com/2020-kripto-para-regulasyonlari-icin-onemli-bir-yil-olacak/]

6. Tayland

Tayland, krallıkla yönetilen ülkelerden biridir. Kripto para işlemleri, Tayland’da Dijital Para İşletmeleri Kraliyet Kararnamesi ile regüle edilmiştir. Bu kapsamda, Tayland Menkul Kıymetler Borsası(SEC), toplam 13 borsaya kripto para borsası lisansı vermiş durumdadır. [https://uzmancoin.com/kripto-para-lisans-tayland/]

D. Lisanslı Kripto Para Borsaları

1. Gobaba

Gobaba kripto para borsası, Türkiye’de de faaliyet göstermektedir. Estonya Finans İstihbarat Birimi’nden lisansını almış durumdadır. Gobaba.com, Estonya’da hem “dijital para birimi cüzdanı” hem de dijital para birimini fiat paraya çevirme lisansını” almış durumdadır.

Gobaba, aynı zamanda AB yasalarına da uyumludur. [https://fintechistanbul.org/2019/02/16/gobaba-turkiyedeki-ilk-lisansli-kripto-para-borsasi-oldu/]

2. Thodex

2017 yılında “Koineks” ismi ile Türkiye piyasasına girmiş olan Thodex, 2020 yılında Amerika Birleşik Devletleri FİNCEN Msb lisansı almıştır. Lisans sonrası ismini ise “Thodex” olarak değiştirmiştir.

3. Rain

Rain, Bahreyn Merkez Bankası’ndan kripto para lisansını almıştır. Rain, Bahreyn’in “sandbox” kurallarını uygulayarak lisans almaya hak kazanmıştır. Orta doğunun ilk kripto para borsasıdır.

4. Kraken

Kraken, San Francisco merkezli kripto para borsasıdır. Kraken, Wyoming Eyaleti Bankacılık Kurulu’ndan lisans almayı başarmıştır. [https://www.bfmedia.io/haberler/kraken-bankacilik-lisansi-alan-ilk-kripto-para-borsasi-oldu-42990.html]

5. Bitkub

Tayland Maliye Bakanlığı’ndan lisans almış olan Bitkub, Tayland’da lisans alan 3 kripto para borsasından biri durumundadır. [https://coinmeydan.com/tayland-maliye-bakanligi-uc-kripto-borsasina-lisans-verdi/]

6. Coinbase

Lisanslı kripto para borsalarından birisi olan Coinbase, İngiltere’de elektronik para lisansını almış durumdadır. Böylelikle Coinbase, İngiltere’de elektronik para ihraç edebilme yetkisini elde etmiş durumdadır. [https://ipa.news/tr/2018/03/14/kripto-para-borsasi-coinbase-ingilterede-lisans-aldi/]

7. Lastroots

Japonya’da kripto para borsa lisansını almayı başaran Lastroots, Japonya’da lisans almış 21. kripto para borsası durumundadır. [https://cointral.com/tr/japonya-bir-kripto-para-borsasini-daha-onayladi/]

E. Dünya’da Kripto Para Davaları

Kripto paraların Dünya’da yeni bir teknoloji olması sebebiyle, insanların ve devletlerin de bu teknolojiyi anlayıp buna karşı refleks geliştirmesi oldukça uzun süreç gerektirmiştir. Tüm bu sebeplerle de, kripto paralar aracılığı ile dolandırıcılık faaliyetleri de oluşmuş, bu durum mahkemelere de yansımıştır. Özellikle Amerika Birleşik Devletleri’nde bu tür davalar sık görülmüştür. Bu kapsamda, konusunu kripto paraların oluşturduğu 3 dava incelenecektir.

1. SEC – Kik Davası

Dava konusu: SEC’in şikayeti neticesinde gerçekleşen davada SEC, Kik’i 100 milyon dolar hukuk dışı parayı ICO şeklinde arz ettiğini iddia etmiştir. 30 Eylül 2020’de ABD Newyork Bölge Mahkemesi, ABD Menkul Kıymetler Kanunu’nun 5. Maddesini ihlal ettiği şeklinde özet karar vermiştir. [https://www.natlawreview.com/article/two-recent-sec-cases-involving-cryptocurrency-offerings] SEC bu kapsamda, Kik’in kripto parası olan Kin’in menkul kıymet olduğunu belirlemiştir.

Hukuki Durum: Kik’in Kin para birimi, Kik’in dijital arz vasıtasıyla para toplamayı gerçekleştirmişti. Bu kapsamda, bir ortaklık şeklinde olan bu oluşum, SEC tarafından menkul kıymet ve ortaklık olarak tanımlanmış ve 5 milyon dolarlık ceza sunulmuştur.

2. Amerika New York Güney Bölgesi Federal Mahkemesi Toplu Davası

3 Nisan 2020’de, bir Amerikan hukuk bürosu tarafından, 11 kripto para borsasına dava açılmıştır. Davalılar arasından Binance, Bit Mex ve Block One da mevcuttur.

Dava konusu: Davaların konusu, bu borsaların kayıt dışı şekilde, kullanıcıların bilgisizliğinden faydalanarak menkul kıymet satmasıdır. Dosyalarda davalı şirketlerin bunu yapmak için SEC’den izin almaması görülmüştür.

Bilindiği gibi kripto para borsalarında oldukça yaygın olan bir durumda manipülasyonlardır. 11 şirkete açılan bu dava, kripto para borsalarında gerçekleşen arka plan işlemleri hakkında sektörün daha da bilgilenmesini sağlamasının yanında, bu konuda regülasyona ihtiyaç olduğunu da göstermiş olmaktadır. [https://uzmancoin.com/kripto-para-dava-bombardimani/]

Hukuki Durum: SEC, bu kararı ile, ICO’ların kayıt dışı menkul kıymet sınıfına soktuğunu belirtmiş olmaktadır. ABD New York Güney Bölgesi Federal Mahkemesi’nde süren bu davanın sonucu da kripto paraların geleceği açısından büyük önem arzetmektedir.

3. SEC – XRP Davası

Amerika Sermaye Piyasası Kurumu SEC(Security Exchange Commission) Dünya’da üçüncü en büyük hacimli kripto parası olan Ripple şirketinden XRP’ye, dava açacağını duyurmuştur. Bu duyuru, 21.12.2020 tarihinde yayınlanmış ve henüz yeni durumdadır. [https://tr.investing.com/analysis/detaylaryla-sec–xrp-davas-ve-kripto-para-piyasasna-yansmalar-200463592]

Dava konusu: Olası Ripple davası, iki konu içermektedir. İlk konu, Ripple’ın kripto para sektöründe “balina” olarak tabir edilen kişi/kurumlar aracılığı ile XRP fiyatlarında kasten manipülasyon yapmasıdır.

İkinci ve asıl konu ise, XRP’nin hukuki anlamıyla “kripto para” mı, “menkul kıymet” mi olduğu tartışmasından ortaya çıkmaktadır. SEC, XRP’nin bir menkul kıymet olduğunu ve bu sebeple Ripple’ın işlemlerini kayıtlı yapması gerektiğini ileri sürmektedir.

Kripto paralar ve kripto para borsaları açısından da çok önemli nitelikte bir emsal karar olabilecek bu dava, sonuçları itibariyle çok önemli niteliktedir.

Hukuki Durum: Kripto paralar, yapısı itibariyle algoritmaya bağlı kriptografik değerlerdir. Dünya’da bazı ülkelerde hukuki düzenlemeye tabi olmasına rağmen, ülkemiz gibi çoğu ülkede herhangi bir hukuki düzenlemeye tabi değillerdir.

Klasik kripto paralar, tamamen kendi var oluşları sebebiyle değere sahiplerdir. Kripto paraların en önemlisi ve ilki olan Bitcoin de, bu şekildedir. Fakat dava konusu XRP, merkeziyetsiz bir blockchain sistemine de bağlı olmayıp, merkezi bir defter teknolojisine sahip olup, aynı zamanda belli eşyalara özgülenmiş durumdadır. Bu yüzden XRP, klasik “kripto para” sisteminden farklı olup, hukuki açıdan salt bir değer/varlık değildir. Bu kapsamda XRP’nin, Türk hukuku açısından, taşınabilir niteliğe sahip değerlere bağlanmış kıymetli evraklar olan “menkul kıymet” kavramına da “kripto varlık” kadar yakın durumda olduğu söylenebilir. Bunun yanında, yukarıda bahsedildiği gibi kripto paraların yeni bir varlık olmalarından dolayı, hukuki çerçeveleri, devletler tarafından dahi henüz çizilmeye başlanmış olup, regülasyonlar bu konuda önem taşımaktadır. SEC’in vereceği karar, kripto para piyasaları açısından büyük önem taşımakta ve hukuki açıdan aydınlatıcı niteliğe sahiptir.

Yazarın tüm yazılarını bağlantıdan görebilirsiniz.

Ayrıca “ Türkiye ve Dünya’da ICO Uygulamaları” isimli yazıya da bağlantıdan ulaşabilirsiniz.