Dünya’da TikTok Yasakları
Yazar: Av. Berna Çetinkaya
Çin menşeili TikTok; video oluşturma, paylaşma ve canlı yayın imkanı sağlayan bir sosyal medya uygulamasıdır. Eylül 2016 tarihinde ByteDance şirketi tarafından Çin’de piyasaya sürüldüğünden bu yana dünya çapında hızla yayılan TikTok, bir milyardan fazla kullanıcı sayısıyla en popüler platformlar arasında bulunuyor. We Are Social tarafından yayınlanan 2023 yılı dijital raporuna göre TikTok, dünyada en çok kullanılan sosyal medya platformları arasında 7 sırada yer almaktadır. İlgili rapora göre Türkiye’de ise 29,86 milyon kullanıcı TikTok’u kullanıyor.
Diğer tarafta ise, özellikle gençler arasında bir fenomen haline gelen TikTok’a yönelik gizlilik ve siber güvenlik endişeleri ise çoğalarak artmaktadır. Tiktok’a karşı duyulan birtakım endişeler sebebiyle birçok ülkede çeşitli yasaklamalar ve kısıtlamalar getirilmektedir. Bazı ülkelerde TikTok tamamen yasaklanmış durumda iken bazı ülkelerde ise kısıtlamalar öngörülmektedir.
Ülkelere Göre TikTok Yasaklamaları ve Kısıtlamaları
Hindistan
Hindistan, TikTok’a yönelik yasaklama kararı alan ilk ülke olarak başı çekmektedir. Hindistan Elektronik ve Bilgi Teknolojisi Bakanlığı, 29 Haziran 2020 tarihinde gizlilik ve güvenlik endişeleri nedeniyle TikTok’un da aralarında bulunduğu 59 Çin menşeli uygulamayı yasaklama kararı almıştır.
Hint yetkililer, TikTok ve diğer Çinli sosyal medya şirketlerine gizlilik ve güvenlikle ilgili yükümlülükleri konusundaki sorulara yanıt verme süresi tanımış, gizlilik ve güvenlik gereksinimlerine nasıl uygunluk sağlayacakları konusunda bilgi ve garanti talep etmişti. Ancak Hint yetkililerin, TikTok ve diğer Çinli şirketlerden tatmin edici bir yanıt alınmaması üzerine yasak, Ocak 2021 tarihinde kalıcı hale getirilmiştir. Hindistan Elektronik ve Bilgi Teknolojisi Bakanlığı genelgesinde, Çinli uygulamaların, “ülkenin egemenliğine ve bütünlüğüne, ülke savunmasına, devletin güvenliğine ve kamu düzenine zarar verdiği” gerekçesiyle yasaklama kararının alındığı duyurulmuştur.
Yasaklama, tartışmalı Himalaya sınır hattında Haziran 2020 tarihinde Hindistan ve Çin arasında çıkan çatışmada 20 Hint askerinin hayatını kaybetmesi ve birçoğunun da yaralanmasından kısa bir süre sonra gelmiş olup altında politik sebeplerin de bulunduğu ileri sürülmektedir.
Amerika Birleşik Devletleri (ABD)
ABD Senatosu, 15 Aralık 2022 tarihinde ulusal güvenlik ve veri güvenliği endişeleri nedeniyle federal hükümet çalışanlarının devlete ait cihazlara TikTok indirmesini yasaklayan tasarıyı oy birliği ile kabul etmiştir. ABD Temsilciler Meclisi ise 28 Aralık 2022 tarihinde üyeleri ve çalışanlarının kullandığı resmi cihazlara TikTok uygulamasının indirilmesine ve kullanımına yasak getirmiştir.
Beyaz Saray, Savunma Bakanlığı, İç Güvenlik Bakanlığı ve Dışişleri Bakanlığı da dahil olmak üzere birçok devlet kurumu, Kongre’de yapılan oylamayı beklemeden TikTok’u yasaklamıştır.
Maryland, Nebraska, South Carolina, South Dakota, Montana, Indiana ve Texas da dahil birçok eyalette de TikTok kullanımını yasaklayan benzer yasalar çıkarılmıştır. Böylelikle, ABD’deki 50 eyaletin yarısından fazlası, uygulamayı eyalet yönetimlerine ait cihazlarda yasaklamış bulunmaktadır.
Söz konusu yasak, hükümete ait cihazları kapsamakta olup bireysel kullanımları kapsamamaktadır; bununla birlikte ABD’li milletvekilleri uygulamanın tamamen yasaklanmasını savunmaktadır.
Kanada
Kanada, 28 Şubat 2023 tarihinde TikTok uygulamasının hükümete ait cihazlara indirilmesini yasaklamıştır. Kanada hükümeti tarafından yasak kararı, ülkedeki bilgi güvenliği yetkilerinin TikTok uygulamasının gizlilik ve güvenlik açısından kabul edilemez düzeyde bir risk oluşturduğunu tespit etmesi ardından verilmiştir.
Yeni Zelanda
17 Mart 2023 tarihinde Yeni Zelanda parlamentosu, milletvekillerinin ve parlamentodaki çalışanların kullandığı kamuya ait cihazlarda Tiktok uygulamasının bulundurulmasını ve indirilmesini yasaklandığını duyurmuştur. Duyurunun yapıldığı ay sonu itibariyle yürürlüğe giren yasağın, ABD ve İngiltere’deki gibi tüm hükümet çalışanları için değil, sadece parlamento binasındaki yaklaşık 500 kişi için geçerli olacağı ayrıca belirtilmiştir.
Avrupa Birliği (AB)
Avrupa Birliği’nin en üst düzey üç organı olan Avrupa Parlamentosu, Avrupa Komisyonu ve AB Konseyi, siber güvenlik tehditleri gerekçesiyle çalışanlarının cihazlarında TikTok kullanılmasına yasak getirmiştir. Avrupa Parlamentosu tarafından açıklanan yasak, 20 Mart 2023 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bununla birlikte Parlamento, milletvekillerine ve personellerine TikTok uygulamasını kişisel cihazlarından kaldırmalarını da tavsiye etmiştir.
Avrupa Ülkeleri;
Birleşik Krallık – İngiltere’de 16 Mart 2023 tarihinde güvenlik endişeleri nedeniyle bakanlar ve devlet memurlarının kullandığı telefon ve diğer elektronik cihazlarda TikTok kullanımına yasak getirildiği duyurulmuştur. İskoçya hükümeti de aynı şekilde TikTok uygulamasının resmi cihazlardan yasaklanacağını duyurmuştur.
Hollanda – Doğrudan bir yasak olmasa da Hollanda İçişleri Bakanlığı, Hollandalı yetkililere hükmet tarafından temin edilen telefon ve cihazlarda “Hollanda’yı veya Hollanda çıkarlarını hedef alan agresif bir siber programa sahip ülkelerden” gelen tüm uygulamaların kaldırılmasını tavsiye etmiştir. Tavsiyede TikTok’un ismi açıkça belirtilmese de, Hollanda ulusal istihbarat teşkilatı tarafından daha öncesinde yapılan açıklamada Çin’den gelen uygulamaların yüksek casusluk riski taşıdığı konusunda uyarıda bulunulmuştur.
Danimarka – Danimarka Savunma Bakanlığı, 6 Mart 2023 tarihinde çalışanların iş cihazlarına TikTok indirmesini yasaklamıştır. Yine ülkenin Siber Güvenlik Merkezi tarafından değerlendirilen güvenlik hususlarıyla ilgili olarak çalışanlara uygulamayı mümkün olan en kısa sürede kaldırmaları talimatı verilmiştir.
Belçika – 10 Mart 2023 tarihinde Belçika hükümeti, siber güvenlik, mahremiyet ve dezenformasyon konusundaki endişeleri gerekçe göstererek TikTok’un hükümete ait olan cihazlarda en az altı ay süreyle yasaklandığını duyurmuştur.
Fransa – Fransa hükümeti, 24 Mart 2023 tarihinde 2,5 milyon devlet çalışanının iş telefonuna TikTok, Netflix ve Instagram gibi “eğlence amaçlı” uygulamaların indirilmesini ve kullanımını yasaklamıştır. Bağlayıcı bir talimatla bildirilen yasak, derhal yürürlüğe girmiş olup devlet çalışanlarının kişisel telefonlarını kapsamamaktadır.
Norveç – Norveç Adalet Bakanlığı’nın TikTok uygulamasını devlet çalışanlarına verilen telefonlara yüklenmemesi gerektiği konusunda uyarmasının ardından Norveç Parlamentosu, 23 Mart 2023 tarihinde Tiktok’u devlet çalışanlarının iş cihazlarında kullanımı yasaklanmıştır.
Tayvan
Tayvan yönetimi Aralık 2022 tarihinde, ulusal güvenlik riski oluşturduğu gerekçesiyle TikTok’u tüm hükümet bağlantılı telefonlarda yasaklamıştır. Cep telefonları, tabletler ve masaüstü bilgisayarlar gibi hükümet cihazlarında, TikTok da dahil olmak üzere Çin yapımı yazılımları kullanmasına izin verilmemektedir. Bununla birlikte Tayvan, TikTok uygulamasına ülke çapında bir yasak getirmeyi düşünmektedir.
Pakistan
Pakistanlı yetkililer, uygulamanın ahlaka aykırı içeriği teşvik ettiği endişesiyle TikTok’u Ekim 2020’den bu yana en az dört kez geçici olarak yasaklamıştır.
Afganistan
Afganistan’ın Taliban yönetimi, gençleri “yanlış yönlendirilmekten” korumak gerekçesiyle 2022 yılında TikTok’u yasaklamıştır.
Avustralya
Avustralya, güvenlik ve mahremiyet endişeleri nedeniyle TikTok uygulamasını 4 Nisan 2023 tarihinde federal hükümete ait tüm cihazlarda yasaklama kararı almıştır.
Karar, ”Beş Göz” üyeleri ABD, Kanada, İngiltere ve Yeni Zelanda’nın da yasaklar konusunda benzer adımlar atması ardından gelmiştir. İlk olarak 1946’da ABD ile İngiltere arasında imzalanan; Kanada, Avustralya ve Yeni Zelanda’nın katılımıyla genişletilen ve UKUSA şeklinde bilinen elektronik istihbarat ittifakı, Beş Göz olarak adlandırılıyor.
Nepal
Nepal hükümeti, Kasım 2023’te TikTok’u toplumsal uyumu bozduğu gerekçesiyle yasaklama kararı almıştır. Söz konusu karar, hükümetin sosyal medya platformların işleyişi hakkındaki yeni bir yönergenin, 9 Kasım 2023 tarihinde yürürlüğe girmesi ardından alınmış olup yasaklama kararının ne zaman yürürlüğe gireceği ise henüz belli değildir.
TikTok Neden Yasaklanıyor?
Dünya çapında hükümetler tarafından verilen kararlar incelendiğinde, TikTok uygulamasının yasaklanması ve kısıtlanması nedenlerinin başında TikTok’un, milyonlarca kullanıcıya ait veriyi elinde bulundurması ve bu verileri Çin hükümeti ile paylaşmasının bir ulusal güvenlik tehdidi oluşturması gelmektedir.
TikTok’un Çin merkezli olması ve Çin hükümetinin TikTok veya ana şirketi ByteDance üzerinde baskı gücüne sahip olduğu ve dahili bilgileri Çin hükümeti ile paylaşmaları talep edilebileceği sürece TikTok’un kullanıcı verilerini koruma konusunda güvenilir olmayacağı düşünülmektedir. Bu nedenle kısıtlamalardan da anlaşılacağı üzere, ulusal güvenlik ve siber güvenlik bakımından risk oluşturduğu gerekçesiyle özellikle hükümet çalışanlarının, milletvekillerinin ve bakanların iş cihazlarında TikTok uygulamasını kullanması yasaklanmaktadır.
Bununla birlikte, TikTok’un kullanıcılarından çok fazla veri toplaması, özellikle çocuklara ve gençlere yönelik verilerin güvenliği ve mahremiyetin korunması ile ilgili endişeler ve uygulamanın yanlış, uygunsuz veya zararlı içerikleri yaymak amacıyla kullanılabileceği endişesi de yasaklama ve kısıtlamaların sebepleri arasında yer almaktadır.
Yasaklamalara Karşı TikTok’un Yanıtı
TikTok, hakkındaki soruşturmalara ve yasaklara ilişkin olarak en başından beri kendisinin Çin hükümetinden tamamen bağımsız olduğunu savunmakta ve bu yasakların gerekçelerinin kanıtlanamadığını ileri sürmektedir. TikTok yetkilileri, siber güvenlik ile ilgili kaygı duyan hükümetlere ayrıca iş birliği çağrısında bulunuyor.
TikTok, hükümetlerin ve kullanıcıların soru işaretlerini gidermek amacıyla uygulamayla ilgili “Mitler ve Gerçekler” başlığı altında bir açıklama yayınlamış olup; Çin ile veri paylaştığı, ByteDance’in yönetim kurulunda Çin hükümetinden yetkililer olduğu, TikTokla ilgili yönetimsel kararların Pekin tarafından alındığı gibi iddialara yanıt getirmiştir.
Türkiye’de TikTok’un Durumu
TikTok başta olmak üzere, sosyal medya platformlarıyla ilgili tartışmaları görüşmek üzere TBMM Dijital Mecralar Komisyonu, 7 Aralık 2023 tarihinde toplanmıştır. Söz konusu toplantıda TikTok Orta Doğu, Kuzey Afrika, Türkiye Bölgesi Kamu Politikaları Yöneticisi ve Türkiye Sözcüsü Emir Gelen komisyona sunum yapmış, uygulamayla ilgili soruları yanıtlamıştır.
TBMM Dijital Mecralar Komisyonu tarafından yapılan açıklamada; vatandaşlardan özellikle TikTok konusunda çok ciddi şikayetler geldiği, komisyon olarak icrai yetkileri olmasa da bant daraltma, yayın yasağı, reklam yasağı getirilmesi, lisans iptali gibi taleplerle Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurulu’na (BTK) ve RTÜK’e çağrıda bulunabilecekleri ifade edilmiştir.
5651 sayılı “İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun” ile BTK Usul ve Esasları kapsamında getirilen düzenlemeler çerçevesinde TikTok, halihazırda sosyal ağ sağlayıcı için öngörülen yükümlülük ve sorumluluklar ile bu yükümlülüklere aksi davranış halinde karşılaşılabilecek yaptırımlara tabidir. İlgili mevzuat kapsamında TikTok’un, sosyal ağ sağlayıcı sıfatıyla; (i) temsilci belirleme ve bildirme yükümlülüğü, (ii) içerik kaldırma taleplerine cevap yükümlülüğü, (iii) 6 aylık dönemler halinde rapor hazırlama ve BTK’ya bildirme yükümlülüğü, (iv) veri lokalizasyonu yükümlülüğü, (v) içerik kaldırma / erişim engelleme talepleri için 24 saatlik aksiyon süresi yükümlülüğü bulunmaktadır. Yükümlülüklere uymaması halinde ise, aşamalı olarak idari para cezası, reklam yasağı, kademeli oranda bant daraltılması gibi yaptırımların uygulanması söz konusu olabilecektir.
Bununla birlikte, Türk mevzuatı uyarınca TikTok ayrıca, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu, dezenformasyonla mücadele düzenlemesi olarak bilinen 7418 Sayılı Basın Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ve 6698 Sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (KVKK) kapsamında da belli yükümlülük, sorumluluk ve yaptırımlara tabi bulunmaktadır.
Daha önce de Kişisel Verileri Koruma Kurulu tarafından TikTok uygulaması ile ilgili olarak KVKK’ya aykırılıklar olduğu gerekçesiyle resen inceleme başlatılmasına karar verilmiş ve yapılan inceleme neticesinde, 2023/134 sayılı karar ile, çocukların kişisel bilgilerinin görüntülenmesi, izinsiz veri toplanması ve KVKK’ya aykırılıklar nedeniyle TikTok’a 1 milyon 750 bin lira para cezası verilmiştir.
Yazarın Hukuk ve Bilişim Blog’taki “Çevrim İçi Dolandırıcılıkla Mücadelede Bir İlk: Birleşik Krallık, Önde Gelen Sosyal Medya Şirketleriyle “Çevrimiçi Dolandırıcılık Anlaşması” isimli yazı için bağlantıya tıklayınız.
Hukuk ve Bilişim Dergisi’nin 15. Sayı’sını okumak için bağlantıya tıklayınız.
Yazar: Av. Berna Çetinkaya
KAYNAKÇA
https://wearesocial.com/wp-content/uploads/2023/03/Digital-2023-Global-Overview-Report.pdf