Spor ve E-Spor Hukuku Kavramları

Konuk Yazar: Av. Kürşat ERGÜN / Bilişim Hukuku Derneği Başkanı

Hukuk, sosyal sorunlara cevap bulma ve bu sorunların önüne geçmek adına düzenleme yapma alanıdır. Hayatın gidiş yönüne doğru hareket etme mecburiyeti bulunmaktadır. Hukukun gelişmeler karşısında geride kalması boşluk meydana getirir. Hukuki boşluklar ise suistimaller ve mağduriyetler yaratır. ( e-spor hukuku )

İnsanlık, tarihin hiçbir döneminde hukukun sosyal yaşama yetişmeye dair yoğun çabasına bugün olduğu gibi tanık olmamıştır. Bunun sebebi elbette ki teknolojinin hızlı bir şekilde gelişimi ve her geçen gün insanların hayatına yeni bir şey katıyor olmasıdır. Teknoloji tarafından insan hayatına dahil edilen yenilikler, bir takım ihtiyaçları karşılıyor olduğu gibi bir takım sorunlara, kişiler arasında ihtilaflara da neden olmaktadır. İşte bu aşamada hukukun devreye girmesi zaruri bir hal almaktadır.

Bilişim Hukuku, bu kapsamda ortaya çıkmış en önemli hukuk alanlarından bir tanesidir. İnsanlık açısından kullanımına ilişkin heves ve merakla, teknik işleyiş ve sonucunda yaşanacak mağduriyetlerin farkında olunmaması hususları arasında bir doğru orantı bulunmaktadır. Bu sebeple sıklıkla hukuki sorunların yaşandığı bir alan haline dönüşmüştür. Bilişim sistemleri kullanımına ilişkin uğranılan zarar ve yaşanılan ihtilaflar her geçen gün çığ gibi artmaktadır.

Bilişim sistemlerinin gelişmesi ve sosyal hayatta hızlıca aktif olması sebebiyle doğadan sanata, sanattan spora her alanda teknolojik sistem kullanımları artmaktadır. İnsanların dünyanın hemen her bölgesinde yoğun bir şekilde ilgili gösterdiği sportif faaliyetlerde de teknolojinin varlığı belirgin bir şekilde hissedilmektedir. Bazı spor alanları ise neredeyse tamamen teknolojik imkanlar nispetinde yapılmakta ve günden güne kullanımı aratmaktadır.

Spor, genel tanımı itibariyle, belirli kurallar çerçevesinde yapılan ve içinde çeşitli aktivitelerin bulunduğu faaliyetlerdir. Tarih içine spor dallarının gelişmesi ve çeşitlenmesi ile birlikte hukuki düzenleme ihtiyacı hasıl olmuş ve spor hukuku ortaya çıkmıştır. Spor hukuku; sporcuların, kulüplerin, şirketlerin, uluslararası ve ulusal federasyonların ve milletlerarası olimpiyat komitesinin birbirleri arasındaki sportif eylem ve etkinliklerine dair ilişkileri sporun özgürlüğünü de göz önüne alarak hukuki bir temelde rekabet kurallarına göre belirlenmesidir. Spor hukuku, karma bir hukuk dalıdır.

Son yıllarda spor hukuku alt dalları oluşmaya başlamıştır. Bunlardan en günceli ise E -spor’dur. E-spor son yıllarda hızlı bir gelişim göstermektedir. E-spor, online ortamda takım halinde veya bireysel olarak oynanan müsabakalardan oluşur.

Tarihsel gelişimi açısından bakıldığında E-spor 1990 yılının sonlarında ortaya çıkmıştır.  İlk hukuki alt yapı 2000 yılında Güney Kore’de oluşturulmaya başlanmıştır. E-sporu hukuki mevzuatına sokan ilk ülke ise Fransa’dır. Fransa 2016 tarihinde yaptığı meclis düzenlemesi ile e-spora yasal bir zemin oluşturmuştur. (“2016-1321 sayılı kanun”) Ülkemize bakacak olursak 2011 yılında Türkiye Dijital Oyunlar Federasyonu kurulmuştur ancak 2013 yılında bu federasyon ortadan kaldırılarak Gelişmekte Olan Sporlar Federasyonu’na bağlanmıştır. Sonraki yıllarda ise E-spor için 24.04.2018 tarihli ve 277144 sayılı Bakanlık Oluru ile Türkiye E-Spor Federasyonu (“TESFED”) kurulmuştur. Ülkemizde birçok spor kulübümüzde bünyesinde E-spor faaliyetlerine yer vermeye başlamıştır.

E-SPORCU VE E-SPOR SÖZLEŞMELERİ

            E- sporcu, bir şirkete veya takıma sözleşme ile bağlı profesyonel yarışmacıdır. E-spor hukuku açısından sporcu sözleşmeleri, sporcu ile spor kulübü arasında imzalanan, sporcunun ilgili spor branşından sportif başarılar elde etmeyi ve karşılığında da spor kulübünden belli bir ücret almaya hak kazandığı sözleşmelerdir.

E-sporcu ile kulüp arasında imzalanan sözleşmelerin hukuki niteliği 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu (“TBK”) çerçevesinde “hizmet sözleşmesi” niteliğindedir. E-spor sözleşmeleri incelendiğinde, sözleşmeler kapsamındaki ücretlerin; “temel garanti ücret”, ”performans bonusları” ve turnuvalardan elde edilen gelirlerden dağıtılan “ turnuva bonusları” başlıkları altında toplandığı görülmektedir. Sözleşmelerde oyuncuya ödenecek ücretlerin ne zaman, nerede, hangi para biriminden ve hangi şartlarda ödeneceği net bir şekilde belirtilmelidir. Belirtilen yükümlülüklere uyulmaması halinde karşılaşılacak yaptırımlar da sözleşme kapsamında yer almalıdır. Türkiye E-spor Federasyonu’nun 30.03.2021 tarihinde yayımlanan mevzuatına göre; E- sporcular, yönetmeliğe aykırı filler gerçekleştirirse 13.07.2019 tarihli ve 30830 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Gençlik ve Spor Bakanlığı Spor Disiplin Yönetmeliği hükümleri uygulanmaktadır. Yönetmelikte, hüküm bulunmayan hallerde madde 21’e göre mevzuat hükümlerine aykırı olmamak koşuluyla yönetim kurulu karar almaya yetkilidir.

E- sporcuların çalışma şartları açısından da Sporun türünün mantıkına uygun şekilde düzenleme yapılmalı, sponsorluk anlaşmaları ve bu anlaşmalara bağlı olarak sporcunun hak ve menfaatleri öncelikli olarak gözetilmelidir.

Kulüplerin fesih halinde ise ekonomik olarak zarar görmesinin önüne geçebilmesi için cezai şartlar düzenlemeleri öngörülebilmesi mümkündür. Sözleşmeler de hangi hallerde haklı olarak fesih söz konusu olabileceği belirlenmelidir.

E- SPORDA FİKRİ MÜLKİYET HAKKI

E-sporda fikri mülkiyet konusu önemli bir yer tutmaktadır. Oyuncunun oyunla ilgili kendine has kullandığı bir takım terimler, oyuncunun adı, oyunlara dair kayıtlar, önceden üretilmiş içerikler ve bunların sosyal mecralarda paylaşımı gibi bir takım hususlarda bir çok hukuki ihtilafın çıktığı görülmektedir. Oyuncu ile şirket ve veya klüp arasında imzalanan sözleşmede söz konusu fikri mülkiyet hususlarıyla ilgili açıklayıcı, net maddelere yer verilmesi önemlidir.

Alınan bu türlü kayıtların hangi mecralarda yayımlanıp yayımlanmayacağı net çizgilerle belirtilmedir. ABD’de 2014 yılında “League of Legends” turnuvası olarak bilinen ligde, Riot Games Limited isimli oyun sahibi şirketin oyuncuların ve takımların başka oyunlara ilişkin paylaşım yapmama koşulunu ihlalden ötürü bir çok uyuşmazlık meydana gelmiştir.

REKLAM HUKUKU, İNTERNET VE YAYIN DÜZENLEMELERİ

E-spor gelirlerinin ciddi bir kısmı reklam ve sponsorluklardan elde edilmektedir.  Milyarlarca dolara ulaşan bu sektörün kolektif dağıtımı federasyonun denetimin de ve yayın hakları ihaleleri ile şeffaf bir şekilde düzenlenmelidir.

Yine online olarak oynanan bu müsabakalara çocukların ilgisi her geçen gün daha da artmaktadır. Bu durum müsabakalara katılan e-sporcuların yaş itibari ile uygunluk denetimine tabii kılınmasını zorunlu hale getirmektedir. Örneğin şiddet ve olumsuz örnek oluşturabilecek davranış modelleri içeren oyunlarda akıllı işaretlerin kullanımı yine federasyon tarafından düzenlenmelidir.

Reklam alanlarının ve sürelerinin alt bant veya yan bant şeklindeki reklam ve tanıtımların süresi ve yayına etkisi gibi hususlara da dikkat edilmesi gerekmektedir. İlerleyen dönemde E-spor yayınlarının tüketici ve internet mevzuatına uygun hale getirilmesi ve sürekli denetlenmesi bir ihtiyaç haline gelecektir.

E-SPORDA DOPİNG MÜMKÜN MÜDÜR?

Bilişsel ve algısal uyanıklığı üst noktaya çıkaran refleksleri arttıran maddelerin olduğu bilinmektedir. Bu maddelerin kullanımın önüne geçilmesi için tıpkı klasik spor müsabakalarında olduğu gibi öncesinde kan testine tabii tutulması öngörülmektedir.

E-SPORUN CEZA HUKUKU BOYUTU

            E-sporun yaygınlaşması ve bu sektöre yapılan yatırımların artması ile birlikte e-sporcuların bireysel ve/veya kulüp bazında teşvik, rüşvet, şike iddiaları da gündeme gelebilecektir. Yine aynı şekilde oyun içi hileler, bot oyuncu ve birtakım kodların kullanılması ile e-spor içine yasal olmayan uygulamalar girebilecektir. Ayrıca bahis, kumar ve şans oyunlarına ilişkin şimdiden yapılacak düzenlemeler ile bu problemlerin doğmadan önlenmesi mümkündür.

SONUÇ

Yeni oyuncular, yatırımcılar ve şirketler katılmaya başladıkça endüstri hızla büyümekte ve harcanan sermayeler devasa boyutlara ulaşmaktadır. Oyun yapım ve dağıtım firmaları, lisans vermiş oldukları oyunların oynanmasında belirli birtakım kuralların ve sistematiklerin uygulanmasını istemektedir. Zira takım ve oyuncuların, kurallara ve usullere riayet etmesi, firmalarca belirlenen sınırlamalara göre gerçekleştirilmesi e-spor hukukunu oluşturmuştur. E-spor dünyasında FIFA ve UEFA gibi federasyonların kurulması gerek müsabaka, turnuvaların düzenlenmesi gerekse e-sporun denetlenmesi açısından zaruridir. Ayrıca yakın gelecekte e-spor milli takımımızın da  uluslararası müsabakalarda bizleri temsil edeceğini öngörmekteyiz.

E-Spor Hukuku hakkında Blog yazılarımız için bağlantıya tıklayabilirsiniz.

Hukuk ve Bilişim Dergisi’nin Yeni Sayısına da bağlantıdan okuyabilirsiniz.