NFT’ler, NFT Türleri ve Önemli NFT Projeleri

1. NFT Nedir?

NFT’ler, bir varlığa ait blok zinciri tabanlı, programlanabilir bir mülkiyet belgesidir. Bu dijital senet, sahibine, özel anahtar imzalarında belirtildiği şekilde varlığın mülkiyet haklarını kullanma, satma ve devretme konusunda münhasır yetki vermektedir. Bu haklar, yeniden satış, fiziksel geri ödeme, dijital işlevler, finansal faydalar veya diğer maddi olmayan haklar ile ilgili olabilmektedir. NFT, varlığı mutlaka “içermez”, bunun yerine varlık konumuna yerleşik bir işaretçi ile programlanabilir bir sahiplik kaydıdır.

NFT, blockchain üzerinden Solana, Ethereum gibi dijital para ile satın alınabilen çizim, müzik, video gibi özgünlük belgesi ile verilen dijital bir varlıktır. NFT koleksiyoncunun eşsiz parçası olarak kayıtlı oluyor, takip edilebiliyor ve orjinal olup olmadığı blockchain üzerinden yaratılan kimliğiyle ve özgünlük belgesiyle kolaylıkla tespit edilebilmektedir. 2021 ile beraber bu yıl içinde NFT’ler sanat çevresinde varlıklı koleksiyoncular tarafından rağbet görmeye başladı. NFT rekoru bu sene Christie’s tarafından sadece $100’a açılan online müzayedede Amerikalı artist Beeple’in dijital kolajı $69.3 milyona satılması ile kırıldı. (https://www.theverge.com/2021/3/11/22325054/beeple-christies-nft-sale-cost-everydays-69-million)

Blockchain alanında çalışan teknoloji firmaları sanat, video, çizim alanında NFT’leri bir yatırım aracı olarak görmektedir ve birçok kişi NFT yatırımlarına başlamıştır. Sıradışı NFT çalışmaları da rağbet görmektedir. Örneğin, bir New York Times köşe yazarı NFT marketini test etmek için, NFT’ye dönüştürdüğü makalesini $563.000 karşılığında sattı. Twitter’ın kurucusu ve CEO’su Jack Dorsey’nin Twitter’da yayınladığı ilk twiti “just setting up my twttr” (twttr’imi kuruyorum) 2.9 milyon dolar karşılığında açık arttırma usulüyle satıldı. (Bridge Oracle CEO’su, Sina Estavi Dorsey’in ilk twitini 1603.58 Ethereum ile aldı.) (https://www.cnbc.com/2021/03/22/jack-dorsey-sells-his-first-tweet-ever-as-an-nft-for-over-2point9-million.html)

NBA, NFT trendini fırsata çevirmeyi başaran bir diğer sektördür. NBA maçlarındaki önemli anları NFT’ye çevirerek, NBA TopShot adını verdiği pazar yerinde basketbol fanatiklerine NFT satmaktadır. Basketbol oyuncularının kartlarını biriktirmek yerine, basketbol tutkunları LeBron James smacı gibi anların video kliplerini NFT olarak birkaç bin dolara satın alıp koleksiyonlarını genişletmektedir. 30 Mart 2022 tarihinde 886 milyon dolarlık işlem hacmine ulaşmıştır, 535.714 kullanıcıya ve 16 milyon satış sayısına ulaşmıştır. (https://dappradar.com/flow/collectibles/nba-topshot)

2.Nft’lerin Tarihi

Bitcoin öncüsü Hal Finney ilk olarak 1993 yılında NFT’lerin öncü bir versiyonundan bahsetmiştir. Bir forum tartışmasında Finney, tanımlanabilir kıtlık, özel mülkiyet ve nadirliğinden bahsetmiştir. Bu tartışma, Magic: The Gathering ve Pokemon Cards gibi kart oyunlarının popüler olduğu zamanlarda gerçekleşti. NFT’ler fikri, Yoni Assia’nın sonunda “renkli madeni paralar” haline gelen “renkli bitcoinler” hakkında yazdığı 2012 yılına kadar fazla gelişme göstermedi. Gayrimenkul, emtia ve tahviller gibi gerçek dünya varlıklarına NFT uygulanabilirliğinden bahsetmiştir. Eski NFT denemelerinden biri olan “Quantum” 2014 yılında Kevin McCoy ve Anil Dash tarafından yaratılmıştır ve New York City’deki New Museum‘da sunulmuştur. Quantum, Namecoin meta verileri aracılığıyla bir dijital sanat eseriyle bağlantılı benzersiz bir blok zinciri uygulaması olmuştur. 2015 yılında, Etheria adlı ilk Ethereum tabanlı NFT, Devcon’da piyasaya sürüldü. Bu, büyük ölçüde ilk gerçek anlamda değiştirilemez token olarak kabul edilmektedir. Her token, 2021 NFT çılgınlığına kadar büyük ölçüde sahiplenilmeyen ve hareketsiz kalan 914 sanal arazi bloğundan birini temsil ediyordu. O zamanlar çok az bilinmesine rağmen, iki çok önemli NFT projesi olan CryptoPunks ve CryptoKitties, 2017 yılında piyasaya sürüldü. Aynı yıl, Propy aracılığıyla satılan ilk NFT evi olmuştur. NFT’ler daha sonra 2019’a kadar büyük ölçüde hareketsiz kaldı ve bu da piyasa döngüsünün düşüş hissini yansıttı. Ancak teknoloji uygulama bulduğu için ilgi arka planda artıyordu. 2020, yine bir kripto piyasası boğa döngüsünün ardından gelen NFT’ler için yeniden şahlanış yılıydı. Şu anda, 2021’de NFT pazarı çok ciddi bir artış yaşamıştır. Satışlar 2018’de sadece 41 milyon dolardan 2021’in ilk yarısında şaşırtıcı bir şekilde 2.5 milyar dolara yükseldi ve üç buçuk yılda 60 kat büyümeyi temsil ediyor.

(https://www.kriptoaile.com/nft-satislari-2021de-177-milyar-dolarlik-bir-rekor-hedefliyor/)

2)Nft Türleri

A) Collection (Koleksiyon)

Koleksiyonlar, değişen niteliklere ve kıtlığa sahip sınırlı sayıda NFT sanatı, öğeleri veya “kartları”dır. Sahiplerine mutlaka bir ses klibine erişim veya bir oyundaki özel bir öğe üzerinde kontrol gibi bir işlev sağlamazlar. Bunun yerine, nadir nitelikleri, izlenebilirlikleri ve sosyal olarak arzu edilebilirlikleri nedeniyle değerlidirler. Kullanıcılar her bir tahsil edilebilir NFT’nin değerini, niteliklerinin nadirliğine göre modelleyebilir. Bazı NFT koleksiyonları oyunlaştırılmıştır ve bu NFTler paraya çevrilebilir veya genişletilmiş dijital işlevsellik sunar. Örneğin, bir Bored Apes Yacht Club NFT’ye sahip olmak, özel bir Discord sohbet sunucusu olan Gentleman’s Club’a erişim sağlamaktadır. Bir koleksiyon koleksiyonu, alıcılara daha arzu edilen niteliklere ve nadirliğe sahip daha pahalı katmanlarla rastgele, yeni basılmış NFT’ler alma hakkı veren damlalar veya paketler yoluyla piyasaya sürülebilmektedir. Yaratıcılar, jetonlar basıldığında benzersiz algoritmik sanat oluşturmak için üretken teknolojiyi de kullanmaktadır.

B) Nft Drops

 — Yatırımcıların yeni NFT’ler alma hakkını satın alabilecekleri duyurulan bir etkinlik türüdür. Yatırımcılar, tokenlar basıldığında özellikleri oluşturulan rastgele NFT’ler için genellikle bir ücret alır. Droplar farklı katmanlara ve yayın sürelerine ayrılabilir ve daha pahalı katmanlar daha nadir özellikler sunar.

C) Generatıve Art

 — Otonom bir sistem, genellikle bir algoritma kullanılarak oluşturulmuş bir sanat biçimidir.

D) Oyun

Oyun NFT’leri, sanal dünyada işlevsel kullanımları olan öğeler ve mülkler gibi oyun içi varlıkları temsil edmektedir. Blockchain oyun ekonomilerindeki oyuncular, oyun dünyasında gelir elde etme, yenilik yapma, yaratma ve gerçek bir paya sahip olma fırsatına sahiptir. Axie Infinity, Alien Worlds ve Gods Unchained gibi oyunlar büyük oyuncu kitlelerini ve önemli hacimleri kendine çekmiştir. Oyun içi ekonomiler ve “kazanmak için oyna (play to earn)” para kazanma modelleri olgunlaştıkça uygulamalar giderek daha karmaşık hale gelmektedir. Bir örnek, sanal dünyalar arasında bir NFT hazinesini, oyun para birimlerini ve sahiplik payını yöneten lonca DAO’larıdır. Bu kuruluşlar oyunculara sponsor olur ve onlara şirketlerin gelirinin bir yüzdesini sunar. Ayrıca ödüller ve yarışmalara ev sahipliği yapar ve toplulukları büyütmektedir.

E) Sanat

NFT sanatı genellikle dijital içeriktir: resimler, müzik ve videolar gibi vb. şeyleri örnek gösterebiliriz. Bazen NFT’ye eşlik eden fiziksel bir öğe vardır, ancak bu her zaman gerekli değildir. NFT, sahibine gelecekteki bir sanat eserine katılım veya özel içeriğe erişim gibi bazı işlevlere veya haklara sahip olabilmektedir.

Sanat NFT’leri genellikle, gelecekteki tüm satışların bir yüzdesini orijinal sanatçıya/yaratıcıya geri ödeyen dahili telif haklarına sahiptir. Bu, hayranların ve koleksiyonerlerin en sevdikleri sanatçıları doğrudan desteklemelerini ve yaratıcı topluluklarda gerçek bir mülkiyet hissesine sahip olmalarını sağlamaktadır. NFT’ler, parasallaştırılmış içerik oluşturma, dağıtım, himaye ve blok zinciri teknolojisi üzerine kurulu bir topluluktan oluşan yeni bir ekosistem olan blok zinciri tabanlı yaratıcı ekonomide temel bir teknoloji haline gelmektedir. Tüm katılımcılar arasında erdemli bir değer yaratma döngüsü ile yaratıcıları kendi mikro ekonomilerini inşa etmeye teşvik eden bir ekonomiye sahiptir. Müzik akışı için Audius ve web mağazaları için NFTify gibi merkezi olmayan platformlar, yaratıcı ekonomide büyük hizmet sağlayıcılar olarak ortaya çıkmaya başlamıştır.

F) Metaverse

Metaverse’ler, insanların avatarları aracılığıyla birbirleriyle, dijital nesnelerle ve fiziksel dünyayla etkileşime girebilecekleri sanal ortam ağlarıdır. Çoğu, meta veri (metadata) ortamlarını The Matrix’teki gibi sanal gerçeklik deneyimleriyle karşılaştırırken, meta veri ortamları daha çok dijital varlıkların mülkiyeti ve siber uzayda kimlik ile ilgilidir. NFT’ler, blok zinciri sahipliği ve değişmezliği ile bunu mümkün kılar ve kişinin avatarının ve dijital öğelerinin platformlar arasında sürekliliğini sağlamaktadır. Facebook ve Epic Games‘in metaverse teknolojisi kullanımlarıyla ilgili son duyuruları ile uygulama çok dikkat çekmiştir. Metaverse projeleri bugün mimariyi geliştirmeyi, kullanıcıları transmedya hikayeleriyle meşgul etmeyi ve sanal dünya platformları oluşturmayı hedefliyor. Facebook geçtiğimiz günlerde adını META yapmıştır.

G) Utility(Yarar) Nft’leri

Yarar NFT’leri, sahibine genellikle dijital platform bağlamında bazı işlevsel veya parasal haklar sağlamaktadır. Bunlar, yönetim haklarından sigorta haklarına, lisanslamaya ve çok daha fazlasına kadar uzanmaktadır. NFT’ler kurumsal kullanım durumları ile örtüşür ancak genel bir kitle tarafından kullanılabilmektedir. Alan adları, bu kategorideki en popüler öğelerden biridir ve yüksek satış fiyatları ve önemli pazar hacimleri çekmektedir. Ethereum Names Service(ENS) ve Unstoppable Domains bu alanda öncü blockchain tabanlı domain sağlayıcılarıdır. Bu hizmetler, kullanıcıların cüzdanlarına bir web sitesi barındırabilen veya bir ödeme adresi ve evrensel kullanıcı adı olarak hizmet edebilen bir alan adı kaydetmelerini sağlamaktadır. Sigorta NFT’leri, Yearn.finance tarafından sunulur ve sigorta ödemesi NFT sahibine bağlı olarak Nexus Mutual tarafından imzalanmaktadır.

H) Spor Sektörü

Spor fanatiği katılımı için blok zinciri teknolojisi, uluslararası futbol takımları, Formula 1 yarışları, Beyzbol Ligi (NFL), Ulusal Hokey Ligi (NHL) ve Ulusal Basketbol Birliği(NBA) arasında popülaritesini artırmıştır. 2020’de, Socios platformundakiler gibi takas edilebilir taraftar tokenleri, kullanıcıların ödüller kazanmalarına, favori spor takımlarını etkilemelerine ve kazanan takımlar hakkında spekülasyon yapmalarına olanak sağlamıştır. Örneğin, FC Barcelona fan tokenini piyasaya sürdü ve sahiplerinin takımın soyunma odasındaki duvar resimlerinin tasarımını etkilemesine izin vermiştir. Spor taraftar jetonları büyük bir başarı olmaya devam etmektedir. Günümüzde NFT’ler, spor koleksiyonlarını, topluluk katılım haklarını ve etkinlik biletlerini temsil etmek için kullanılmaktadır. Birçok koleksiyon, fiziksel spor ticaret kartlarına benzer şekilde, kullanıcıların ticaret yapabileceği oyunlardan öne çıkan anları temsil eder. NFT hatıraları da NBA takımı ile ortaktır; Golden State Warriors, NFT şampiyonluk yüzükleri ve bilet taslaklarından oluşan bir koleksiyon yayınlamıştır.

I) Nft Domains ’’Unstoppable Domains’’

NFT pazarı son birkaç ayda bir düzeltmeye tanık oldu, ancak fiyatlar NFT’lerle ilgili en az heyecan verici şey oldu. Sanat ve dijital koleksiyon ürünlerine odaklanan NFT’lerden web alanları da dahil olmak üzere çok daha geniş kullanım durumlarına doğru büyük bir kayma olmaya başlamıştır. Brave ve Opera gibi büyük web tarayıcıları artık 500 milyon internet kullanıcısı adına blok zinciri alan adlarını çözerek NFT’ler, merkezi olmayan web siteleri için tanımlayıcı görevi görmektedir. Unstoppable Domains’de pratik kullanım örnekleriyle 1 milyondan fazla NFT basıldı yaklaşık olarak 2,1milyon NFT Domain satıldı. Müşteriler, 50’den fazla cüzdandan tek bir blok zinciri alan adına kripto para gönderip kripto para alabilmektedir. Dünyanın her yerinden insanlar için kripto ödemelerine kapı açmanın bir yolu olarak NFT Domainler ile artık mümkündür. Ethereum Name Service (ENS) de .eth uzantılı domain sağlayıcısıdır.

3) Çeşitli Alanlarda Nft Projeleri

A) Koleksiyon Kartları

Koleksiyon Koleksiyonları, çeşitli haraç ve kıtlık oranlarına sahip sınırlı bir NFT sanat eseri, eşya veya “kart” setidir. Koleksiyon ürünleri, kısmen bir koleksiyondaki standart nitelikler nedeniyle ticaret yapmak için popülerdir ve nadirlik değerleme modellerine olanak tanınırlar.

CRYPTOPUNKS

CryptoPunk #7804

OPENSEA

7,6 milyon dolar (4200 ETH)

Mart 2021

B) Art

NFT sanatı, genellikle resimler, müzik ve videolar dahil olmak üzere dijital içeriktir. Bazen NFT’ye eşlik eden fiziksel bir öğe vardır, ancak bu gerekli değildir.

3LAU

Gunky’s Uprising Nifty Gateway

$1.33 million

 March 2021

C) Metaverse

Metaverse, insanların avatarları aracılığıyla birbirleriyle, dijital nesnelerle ve fiziksel dünyayla etkileşime girebilecekleri bir sanal ortamlar ağıdır. Meta veri platformlarındaki sanal arazi alımları, en yüksek değerlemelerden bazılarını çekmektedir.

Decentraland

Republic Realm

Decentraland Market

$900k (1.3m MANA)

June 2021

D) Sport

NFT’ler, spor koleksiyonlarını, topluluk katılım haklarını ve etkinlik biletlerini temsil etmek için kullanılır. Koleksiyonların çoğu, fiziksel spor ticaret kartlarına benzer şekilde, kullanıcıların ticaret yapabileceği oyunlardan yüksek ışık anlarını temsil edmektedir.

October 2021

F1 Delta Time

F1 Grand Prix De Monaco

Opensea

$267k (9m REVV)

December 2020

E) Oyun Sektörü

Oyun NFT’leri, sanal dünyada işlevsel kullanımları olan öğeler ve mülkler gibi oyun içi varlıkları temsil eder. Oyun içi ekonomiler ve “kazanmak için oyna” para kazanma modelleri olgunlaştıkça uygulamalar giderek daha karmaşık hale geliyor.

F) Utility(Yarar)

Yardımcı NFT’ler, sahibine genellikle dijital platform bağlamında bazı işlevsel veya parasal haklar sağlar. Alan adları ve sigorta NFT’leri günümüzde iki popüler uygulamadır.

4) Nft’lerin Geleceği

Sanat ve koleksiyon ürünleri 2021’deki en popüler NFT kategorileridir ve NFTlerden olağanüstü büyük getiriler elde edebilmektedir. CryptoPunks ve Bored Ape Yacht Club (BAYC) gibi önde gelen koleksiyonlar, kripto para birimi kültüründe ikon haline geldi ve diğer birçok koleksiyon stilini ve yan ürünü etkilemiştir. CryptoPunks en yüksek performans gösteren NFT koleksiyonu olmasına rağmen NFT’lerde çok değerli farklı özellikler NFT koleksiyonlarının ortalama fiyatını arttırır. İhraç edilen NFT’lerin çoğu önemli getiriler sağlamaz ve aslında işlem ücretleri ilk satış fiyatından daha pahalı olabilmektedir. Ayrıca, NFT’ler kripto para birimlerinden farklı şekilde işlem görür ve son satış fiyatı, piyasada bu fiyatı tekrar ödemeye istekli birinin olduğunu göstermez en düşük nft’nin fiyatı floor price olarak kabul edilmektedir. Önümüzdeki üç sene içerisinde NFT işlem hacmi senelik 10 milyar doları aşacağı öngörülüyor. Spor ve müzik sektöründeki NFT’lerde işlem hacimlerinin yüksek bir ivme sağlayacağı düşünülüyor.

Av. Ali ERŞİN’in NFT Teknolojisi ve Telif Hakları isimli yazısını okumak için bağlantıya tıklayınız.

Yazar: Sinan AYDIN