Konu: Robotlar, Yapay Zeka ve İHA’lar
Ropörtaj: ARMADA Teknoloji Takımı
Ropörtor: Ali Erşin
Sorular
1- Takımınız, ülkemizde bu alanda yarışmalarda başarılar elde etmiş bir takım. Bu anlamda bu takımın üyesi olarak kısaca hayat hikayenizden ve özellikle üniversite yıllarınızdan bahseder misiniz?
Ben Rasim Budak, Ankara’da yaşamaktayım. Armada Teknoloji Takımı’nın takım kaptanlığını 2019 yılından bu yana sürdürmekteyim. Takımımızı 3 takım üyemiz ile birlikte 2019 yılında Ankara Üniversitesi’nde okurken kurmuştuk. Öğrencilik yıllarımızda akademik açıdan oldukça başarılıydık ben bölüm ve okul birincisi olarak devam ederken kurucu üyelerimiz ise bölüm derecesindeydiler. Ayrıca sosyal hayatımızda gayet iyi durumdaydı pek çok gönüllük programına katılıp çeşitli topluluk ve STK’larda görev almaktaydık. Ancak teorik eğitimlerimiz son derece yeterli olmasına rağmen uygulama eğitimi eksikliğini sürekli hissetmekteydik. Henüz takımımızı kurmadan önce staj dönemimiz geldiğinde aslında şirketlerin sadece okul ortalamasına bakmadıklarını aynı zamanda iş ve saha tecrübesinide önemsediklerini tecrübe ettik ve staj yeri bulmakta çok zorlandık. Bu bize üniversite yıllarında aslında en önemli dersi verdi sektör sadece yüksek not ortalamasına bakmıyordu ve sektör okul hayatına göre çok daha zorluydu. Bizde çalışma sistemimizi güncelleyerek teorik ve pratik gelişimi birlikte götürmemiz gerektiği kanaatine vardık. Takımı kurma amacımız hayatımız boyunca kariyer anlamında yaşadığımız zorlukları aşmak ve bizim gibi zorluk çeken insanlara yardımcı olabilmek adına kurduk. Burada bizlerinde üniversite yıllarında en çok eksikliğini hissettiği özellikle saha çalışmalarında ise mezunlarımızın karşılaştığı problem pratik eksiliği oldu. Biz üniversitelerimizde aldığımız teorik eğitime ek olarak uygulama eğitimini takım içerisinde gerçekleştirmeye başladık. Bu süreçte üniversitede bizlere öğretilmeyen proje gelişim süreçlerini, bir projenin fikir aşamasından üretimine ve gelişimine kadarki süreci tecrübe edinmeye yönelik bir yol haritası oluşturduk.
2- Peki projenizin teknolojisinden ve projenizin özelliklerinden bahsedebilir misiniz?
Geliştirmiş olduğumuz insansız sualtı araçları ve insansız hava araçları temelinde yapay zekaya sahip yeni nesil araçlardır. Yarışmalarda belirlenen konseptlere uygun formlarda ürettiğimiz araçlar otonom, yarı otonom ve manuel olarak kontrol edilebilmektedir. Opsiyonel parçalar entegre edildiğinde özel görevler yapabilen araçlarımız temelinde keşif ve gözlem görevlerini yerine getirebilecek mobil sistemler olarak hayata geçirilmektedir.
3-Projeniz kaç yarışmada ödül almıştır ve Ülkemize projenizin sağlayacağı katkılardan bahseder misiniz?
Projelerimiz Teknofest yarışmalarından ASELSAN yürütücülüğünde düzenlenen İnsansız Sualtı Sistemlerinde özel ödül almış olup , ayrıca geliştirmiş olduğumuz alt sistemleri ASELSAN tesislerinde test etme ve burada bulunan mühendislerin danışmanlığında askeri standartlara uygun olacak şekilde geliştirilmeye devam etmektedir.
Bir sonraki yıl Türk Dünyası Vakfı ve Kayı Boyu derneğinin Eskişehirde düzenlemiş olduğu bir programda Anadolu Şahini ödülü alınmıştır. Bu ödül tarafımıza geliştirmiş olduğumuz özgün İHA sistemleri ve bu sistemleri genç kardeşlerimize gönüllü olarak öğrettiğimiz için verilmiştir.
Uluslararası IASP fizibilite yarışmalarında Tacikistan IT Parkları için Güvenlik ve Emniyet temasında geliştirdiğimiz sürü iha sistemi kendi temasında Dünya 3’üncüsü olmuştur.
Ayrıca yarışmalar kapsamında pek çok kez rapor aşamasında Türkiye Derecesi almış bulunmaktayız.
Geliştirdiğimiz sistemler özgün ve yerli kaynaklardan oluşmaktadır. Buda ülkemize katma değeri yüksek , yeni nesil teknolojileri gerek bütün bir sistem olarak gerek alt sistem olarak sunmaktadır. Yapmış olduğumuz çalışmalar ile özellikle insansız sualtı sistemlerinde yurtdışı bağımlılığını sonlandırıp tamamen yerli sanayide üretilen alt sistem parçalarını ülkemize kazandırmayı amaçlıyoruz.
4- Daha önce başka projeleriniz ve girişimleriniz oldu mu? Özel değilse isimleri ve konuları nelerdir? Farklı alanlarda da proje hayalleriniz var mı?
Evet birkaç farklı girişimde bulunduk, ilk etapta insansız sualtı sistemleri alanında pek çok şirket ve yatırımcı ile görüşme şansımız oldu ancak süreç uzadığı için ve pahalı sistemler olduğundan yeterli desteği bulamadık. Yine takım olarak şirket kurmak istesekte yatırımcı bulamadığımız için bunuda gerçekleştiremedik. KOSGEB, TUBITAK ve SSB gibi kritik kurumlarla çeşitli proje sunumları ve yönlendirmeler aldık ancak şirketleşme durumumuz olmadığı için bu yönlendirmelerde ilerleme durumumuz sınırlı oldu.
Çalışma alanı olarak insansız sualtı sistemlerine ek olarak insansız deniz araçları içinde çalışmayı ve İHA sistemlerine olarak VTOL (dikey iniş ve kalkış yapabilen hava aracı) sistemlerinde de çalışmayı amaçlamaktayız.
5- Projeyi tasarlarken ve hazırlarken motivasyon noktanız ne oldu? Hangi zorluklar ile karşılaştınız ve nasıl çözdünüz?
Temel motivasyonumuz milli teknoloji hamlesi vizyon ve misyonu oldu. Uğraştığımız teknolojiler son derece pahalı ve öğrenci bütçesini aşan sistemler. Biz bu sistemleri yerli imkanlarla üreterek bu alanlarda daha fazla çalışma yapılabilmesini ve geliştirilen her teknolojinin ülkemize katmadeğer sağlamasını arzulayarak ilk gün ki heyecanla çalışmalarımızı sürdürüyoruz.
6- Proje ve Girişimcilik yapmak isteyen gençlere ne gibi tavsiyelerde bulunursunuz? Gençler hangi yaşlarında proje tasarlamaya başlamalılar?
Verebileceğimiz en iyi tavsiye ilgilendikleri alanlarda bol bol araştırma yapmaları. Günümüzde bilgiye ulaşmak oldukça kolay farklı kaynaklardan ilgilendikleri alanlarda pek çok bilgiye ulaşabilirler. Ayrıca verebileceğim bir diğer tavsiyede okullarda aldıkları teorik eğitimleri güncel hayatta nerelerde kullanabileceklerine yönelik analizler yapmaları olur.
Ortaokul çağlarından itibaren temel eğitimlere başlanması gerektiğini düşünmekteyim. Çünkü öğrenime ve yönelime en açık olunan yaşlar ortaokul çağlarıdır. Ancak mühendislik bir birikim işi olduğundan istikrarlı bir çalışma sürdürülmesi elzemdir.
7- Teknoloji ürünleri tasarlarken gereken hukuki bilginin önemi hakkında ne düşünüyorsunuz?
Geliştirilmesi planlanan tüm projelerin daha önce lisanslanma ve ya patentlenme durumları olabiliyor. Amatör çalışmalarda açık kaynaklı yazılım, tasarım ya da donanımlar kullanılabiliyor ancak ürünleşme aşamasında lisanlı kaynaklara yönelmek gerekebiliyor bu durumda lisans sahibinin yasal hakları olduğunu göz önünde bulundurmak gerekiyor. Bu durumda proje geliştiricisi olan ekibe çeşitli sorumluluklar yüklemektedir. Ayrıca iş ortaklıkları ve paydaşlıklar göz önüne alındığında ise tarafların hukuksal olarak haklarının net olarak belirtilmesi son derece önemlidir. Bir diğer yandan patentleme süreçlerinde de Türk Patent ve Marka Kurumunda bununla ilgili detaylı süreçlere tabii olunuyor. Bunun gibi örnekler artırılabilir bu sebeple çok önemli bir konudur proje geliştirme sürecinde hukuki bilginin edinilmesi.
8- Projenizin Ülkemizde neleri değiştireceğinden söz edebilir misiniz?
Ülkemizde özellikle insansız sualtı sistemleri alanında kullanılan araçlar yurtdışından hazır alınmaktadır. Belli bir kullanım süresi sonrasında bakım/ onarım konularında sorunlar yaşanırken bu araçlar diplomatik krizlere bağlı olarak temin edilemeyebiliyor. Askeri ya da enerji alanlarında yoğun olarak kullanılan bu sistemler kritik planlamalarda ülkemiz adına önemli rol oynamaktadır. Biz ülkemizin yurtdışına bu alanda bağımlılığını sonlandırmayı amaçlamaktayız ve hem enerji alanında hem de askeri alanda ürünler ortaya çıkararak ülkemizin ve sonrasında dünya hizmetine sunmayı amaçlamaktayız.
Ülkemiz havacılık alanında diğer alanlara göre daha iyi bir performans sergilemektedir. Yapılan çalışmalara alt sistemler üreterek bizlerde ayrıca bu alanda katma değer sağlamak istemekteyiz.
9- Okuyucularımıza son tavsiye ve önerileriniz nelerdir?
Bu çalışmalarda verebileceğim en önemli tavsiye sonuç ne olursa olsun süreç ne kadar zorlu olursa olsun asla pes etmemeleri ve başladıkları projeyi bitirmeye yönelik çalışmalarına devam etmeleri olur. Gerçek başarının istikrarlı ve disiplinli bir proje süreci geçirmenin olduğuna inanıyorum. Unutulmamalı ki tam olarak bir proje gelişim sürecinde bulundum diyebilmek için en azından 2 sene o proje üzerine çalışılmış olmalı ve özgün donanımlar ortaya koyulmuş olmalıdır.
Bir diğer önerim ise hayat pek çok anlamda bizleri zorlayabilir belli dönemlerde aile belli dönemlerde arkadaş ya da finansal anlamda zorluklar çekebiliriz. Ancak tüm bunlara rağmen başardım diyebilmek tüm bu sorunları unutturur.
Armada Teknoloji Takımı Ödülleri:
IASP Tacikistan 2023 Sürü İHA 3.lüğü
Ankara 2023 ODTÜ & BOEING VTOL İHA Yarışması 6.lığı
Teknofest 2020 Gaziantep / İnsansız Su Altı Sistemleri Yarışması 8.liği / Tasarım Raporu Türkiye derecesi / Aselsan Jüri Özel Ödülü
Teknofest 2021 İstanbul / İnsansız Su Altı Sistemleri Yarışması 6.lığı
Teknofest 2021 Bursa / Savaşan İHA Yarışması 5.liği
Teknofest 2022 Giresun / İnsansız Su Altı Sistemleri Yarışması 5.liği / Tasarım Raporu 2.liği
Teknofest 2022 Afyonkarahisar / Uluslararası İHA Yarışması 9.luğu
Teknofest 2023 İstanbul / İnsansız Su Altı Sistemleri Yarışması 12.liği / Tasarım Raporu Türkiye Derecesi
Eskişehir 2022 Anadolu Sahibi Ödülü
Röportör: Ali ERŞİN (LL.M.) / Hukuk ve Bilişim Dergisi Genel Koor.
Röportaj Verenler: Rasim Budak / ARMADA Teknoloji Takımı Adına
Yapay Zeka ve Robot Hukuku alanındaki tüm Blog yazılarımız için bağlantıya tıklayınız.
Üsküdar Belediye Başkanı Hilmi TÜRKMEN ile gerçekleşen ropörtajımız için: https://www.hukukvebilisimdergisi.com/roportaj-atolye-uskudar/
