Kriptonun Markalaşması ve Marka Sınıflandırması: Dijital Çağda Fikri Mülkiyetin Korunması
Konuk Yazar: Av. Emre KURT (LL.M.)
Kripto Çağında Marka Sınıflandırmasının Önemi 2
Nice Sınıflandırması Sistemi 2
Kripto İşletmeleri İçin Sınıflandırmanın Rolü. 2
Kripto İşletmeleri İçin Anahtar Marka Sınıfları 2
Özet
Kripto para ve blockchain sektörü, son yıllarda olağanüstü bir hızla büyüyerek dijital ekonomi üzerinde köklü değişiklikler yaratmaktadır. Bu teknolojiler, finansal hizmetlerden sanat dünyasına kadar geniş bir yelpazede yenilikçi ürün ve hizmetler sunmaktadır. Ancak, bu dinamik ortam, fikri mülkiyet (IP) haklarının korunmasını giderek daha önemli hale getirmektedir. Özellikle marka tescili, kripto girişimleri için rekabet avantajı sağlarken, marka kimliğinin korunmasında kritik bir rol oynamaktadır. Bu makale, blockchain tabanlı işletmeler için marka sınıflandırmasının önemini, Nice Sınıflandırması (NCL) çerçevesinde değerlendirerek, kripto ekosisteminde marka koruma süreçlerini kapsamlı bir şekilde ele almaktadır.
Anahtar Kelimeler: Kripto Para, Kripto Para Markaları, Dijital Fikri Mülkiyet
Abstract
The cryptocurrency and blockchain sectors have been growing at an extraordinary pace in recent years, creating profound changes in the digital economy. These technologies offer innovative products and services across a wide range of industries, from financial services to the art world. However, this dynamic environment makes the protection of intellectual property (IP) rights increasingly critical. Trademark registration plays a pivotal role in safeguarding brand identity while providing a competitive advantage for crypto ventures. This article comprehensively examines the importance of trademark classification for blockchain-based businesses, focusing on the Nice Classification (NCL) framework and exploring trademark protection processes within the crypto ecosystem.
Keywords: Cryptocurrency, Cryptocurrency Trademark, Digital Intellectual Property
Giriş
Blockchain teknolojileri ve kripto paralar, finans, oyun, sanat ve sağlık sektörleri de dahil olmak üzere pek çok alanda yenilikçi çözümler sunmaktadır. Merkeziyetsiz uygulamalar (DApps), benzersiz dijital varlıklar (NFT’ler) ve akıllı sözleşmeler, iş modellerini yeniden tanımlayarak küresel ticaretin doğasını değiştirmektedir. Bu devrim niteliğindeki değişimler, fikri mülkiyet haklarının korunmasına duyulan ihtiyacı artırmaktadır.
Kripto para piyasasının hızla büyümesi, marka ihlalleri, sahtecilik ve pazar karışıklığı risklerini de beraberinde getirmektedir. Bu bağlamda, blockchain tabanlı projelerin ve kripto işletmelerinin fikri mülkiyet stratejilerini güçlendirmesi hayati önem taşımaktadır. Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü’ne (WIPO) göre 2023 yılında kripto ve blockchain odaklı marka başvurularında %40 oranında bir artış yaşanmıştır.
Kripto Çağında Marka Sınıflandırmasının Önemi
Nice Sınıflandırması Sistemi
Nice Sınıflandırması (NCL), 1957 yılında imzalanan Nice Anlaşması ile yürürlüğe girmiş olup, mal ve hizmetleri 45 sınıfa ayırmaktadır. Bu sistem, fikri mülkiyet haklarının uluslararası düzeyde tescil edilmesini kolaylaştırmak amacıyla oluşturulmuştur. Nice Sınıflandırması’nın 34 sınıfı mal kategorilerini, 11 sınıfı ise hizmetleri kapsamaktadır (WIPO, 2022).
Blockchain ve kripto para ekosisteminin gelişimi, Nice Sınıflandırması’nda yeni düzenlemeleri teşvik etmiş ve özellikle dijital varlıklar, NFT’ler ve merkeziyetsiz finans (DeFi) gibi yenilikçi ürünler için özel sınıflar oluşturulmuştur.
20 Aralık 2024 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan 2024/2 sayılı Marka Tescil Başvurularına Ait Mal ve Hizmetlerin Sınıflandırmasına İlişkin Tebliğ dijital varlıkların ve NFT’lerin marka tescil süreçlerinde açıklık kazanmasına olanak tanımaktadır. Tebliğ, 12 Temmuz 1995 tarihli Nis Anlaşması’na uygun bir şekilde, marka tescil başvurularında mal ve hizmet sınıflandırmasını yeniden düzenlemiş ve dijital dünyaya uyum sağlamıştır.
Kripto İşletmeleri İçin Sınıflandırmanın Rolü
Doğru marka sınıflandırması, kripto işletmelerinin fikri mülkiyet haklarını kapsamlı bir şekilde korumalarına olanak tanımaktadır. Bu süreç, olası marka ihlallerinin ve hukuki anlaşmazlıkların önüne geçmek için kritik bir adımdır. Özellikle hızla büyüyen bu sektörde, marka tescili yoluyla yasal koruma sağlamak, işletmelerin teknolojik varlıklarını güvence altına almalarına yardımcı olur (EUIPO, 2023).
Kripto İşletmeleri İçin Anahtar Marka Sınıfları
Sınıf 9. Sınıfın 03. Alt Sınıfı – Yazılım ve Dijital Varlıklar 2024/2 Sayılı Tebliğ ile “kripto para birimleri (yazılım), değiştirilemez token (Nitelikli Fikri Tapu)” ibaresi metne eklenmiştir.
“Manyetik, optik kayıt taşıyıcılar ve bunlara kaydedilmiş bilgisayar programları ve yazılımları; bilgisayar ağları vasıtasıyla indirilebilen ve manyetik ve optik ortamlara kayıt edilebilen elektronik yayınlar, mobil uygulamalar, kripto para birimleri (yazılım), değiştirilemez token (Nitelikli Fikri Tapu); manyetik/optik okuyuculu kartlar, manyetik, optik, ve elektronik ortamlara kaydedilmiş çekilmiş sinema filmleri, diziler ve video müzik klipleri.”
- Kripto cüzdanları, blockchain protokolleri, merkeziyetsiz uygulamalar (DApps) ve NFT platformları bu sınıfa dahildir (USPTO, 2023).
- NFT yazılımları, blockchain platformları ve kripto para işlemleri için geliştirilen uygulamalar da bu sınıf kapsamına alınmıştır.
Sınıf 36 – Finansal Hizmetler
- Kripto para borsaları, token ihraç hizmetleri ve dijital varlık yönetimi bu sınıfa girer.
- Blockchain tabanlı ödeme hizmetleri ve finansal araçlar da bu kategori altında değerlendirilir.
Sınıf 42 – Teknoloji ve Yazılım Hizmetleri
- Blockchain geliştirme, SaaS çözümleri ve kripto güvenliği hizmetleri bu sınıfta yer almaktadır.
- Kripto madenciliği yazılımları ve teknik denetim hizmetleri de bu sınıfa dahil edilmiştir (EPO, 2023).
Sınıf 45 – Hukuki Hizmetler
- Kripto düzenlemeleri ve uyumluluk süreçleri için hukuki danışmanlık bu sınıfta yer alır.
- NFT’lerin telif hakları ve marka tescili danışmanlıkları da bu sınıf altında tescil edilebilmektedir.
Somut örnekler üzerinden incelemek gerekirse BTC’nin aşağıdaki başvurularını 09, 36, 42. sınıfları kapsayacak şekilde yapılmış.
Aşağıdaki somut örneklerden de görüleceği üzere kripto markalarına ilişkin başvurular 09. sınıfı mutlaka kapsıyor. Bunun dışında kripto ve genel olarak finansal okuryazarlık eğitimlerinin finans piyasasında yaygınlaşmasının etkisini kripto dünyasında da 41. sınıftaki “eğitim ve öğretim hizmetleri” alanını da kapsayan başvuruların artmasıyla görüyoruz.
Diğer yandan bazı sektörlerde tasviri nitelikteki başvurular daha yaygın şekilde görülüyor. EUIPO nezdinde kripto ile alakalı yapılan CRYPTO WIZARDS(019010517), TOKONIZE.IT(018992850), BE FREE WITH CRYPTO!(018958076) gibi birçok başvuru tasvirilik nedeniyle reddedilmiştir.
Kripto sektöründe Türkiye’de yapılan başvurular ile EUIPO nezdinde yapılan başvurular arasındaki bir diğer fark ise EUIPO nezdinde genel olarak başvuruların kapsamı son derece dar tutulurken Türkiye’deki başvuruların kapsamının son derece geniş tutulmuş olduğudur.
Mesela EUIPO nezdinde yapılan BE FREE WITH CRYPTO başvurusunda(018958076) markanın kapsamındaki emtia;
Class 9 Cryptography software; Downloadable cryptographic keys for receiving and spending crypto assets; Downloadable computer software for managing crypto asset transactions using blockchain technology; Electronic currency converters.
Class 36 Electronic transfer of crypto assets; Financial exchange of crypto assets; Currency trading; Financial trading of cryptocurrency; Foreign currency exchange; Virtual currency exchange; Financial exchange of virtual currency; Currency exchange services; Exchange services (Currency -); Trading in currencies; Foreign currency services; Trading in foreign currency; Currency trading and exchange services;
Class 42 Mining of crypto assets.
Şeklinde iştigal konusu alanı kapsayacak biçimde son derece spesifik şekilde ifade edilmişken ülkemizde yapılan başvurularda “finansal ve parasal hizmetler” gibi genel ifadelerin tercih edilmesinin de ötesinde BTC’nin başvurularındaki gibi metronomlardan, tercüme hizmelerine, foto muhabirliğinden yangın söndürme aletlerine iştigal konusuyla hiç ilgisi olmayan bir çok emtiayı kapsayan başvurular yapılmıştır.
09 Kriptoparalar, NFT’ler (Non fungible token yani takas edilemez jetonlar). Antenler, uydu
36 Sigorta hizmetleri. Finansal ve parasal hizmetler. Gayrimenkul komisyonculuğu, müşavirliği ve idaresi hizmetleri. Gümrük müşavirliği hizmetleri.
42 Bilimsel ve sınai inceleme, araştırma hizmetleri; mühendislik hizmetleri, mühendislik ve mimari tasarım hizmetleri, kalite ve standart belgelendirme amaçlı mal/hizmetlerin test edilmesi. Bilgisayar hizmetleri: bilgisayar programlama, bilgisayarı virüse karşı koruma, bilgisayar sistem tasarımı, başkaları adına web sitelerinin tasarlanması, bakımı ve güncelleştirilmesi, yazılım tasarımı, kiralanması ve güncelleştirilmesi, internet arama motoru sağlama, hosting, bilgisayar donanımları alanında danışmanlık, bilgisayar donanımlarının kiralanması hizmetleri. Bu sınıfa dahil olup mühendislik, mimarlık, bilgisayar hizmetleri kapsamına girmeyen her türlü tasarım hizmetleri; grafik sanat tasarım hizmetleri (reklam amaçlı tasarım ve peyzaj tasarımı hariç). Sanat eserleri orijinallik onay hizmetleri.
09 Manyetik, optik kayıt taşıyıcılar ve bunlara kaydedilmiş bilgisayar programları ve yazılımları; bilgisayar ağları vasıtasıyla indirilebilen ve manyetik ve optik ortamlara kayıt edilebilen elektronik yayınlar; manyetik/optik okuyuculu kartlar, manyetik, optik ve elektronik ortamlara kaydedilmiş çekilmiş sinema filmleri, diziler ve video müzik klipleri. kriptoparalar, NFT’ler (Non fungible token yani takas edilemez jetonlar).
35 Müşterilerin malları elverişli bir şekilde görmesi ve satın alması için kripto paraların, NFT’lerin (Non fungible token yani takas edilemez jetonların) bir araya getirilmesi hizmetleri (belirtilen hizmetler perakende, toptan satış mağazaları, elektronik ortamlar, katalog ve benzeri yöntemlerle sağlanabilir.)
36 Sigorta hizmetleri. Finansal ve parasal hizmetler. Gayrimenkul komisyonculuğu, müşavirliği ve idaresi hizmetleri. Gümrük müşavirliği hizmetleri.
41 Eğitim ve öğretim hizmetleri. Sempozyum, konferans, kongre ve seminer düzenleme, idare hizmetleri. Spor, kültür ve eğlence hizmetleri (sinema, spor karşılaşmaları, tiyatro, müze, konser gibi kültür ve eğlence etkinlikleri için bilet sağlama hizmetleri dahil). Dergi, kitap, gazete v.b.gibi yayınların basıma hazır hale getirilmesi, okuyucuya ulaştırılmasına ilişkin hizmetler (global iletişim ağları vasıtasıyla anılan hizmetlerin sağlanması da dahil). Film, televizyon ve radyo programları yapım hizmetleri. Haber muhabirliği hizmetleri, foto-muhabirliği hizmetleri. Fotoğrafçılık hizmetleri. Tercüme hizmetleri.
42 Bilimsel ve sınai inceleme, araştırma hizmetleri; mühendislik hizmetleri, mühendislik ve mimari tasarım hizmetleri, kalite ve standart belgelendirme amaçlı mal/hizmetlerin test edilmesi. Bilgisayar hizmetleri: bilgisayar programlama, bilgisayarı virüse karşı koruma, bilgisayar sistem tasarımı, başkaları adına web sitelerinin tasarlanması, bakımı ve güncelleştirilmesi, yazılım tasarımı, kiralanması ve güncelleştirilmesi, internet arama motoru sağlama, hosting, bilgisayar donanımları alanında danışmanlık, bilgisayar donanımlarının kiralanması hizmetleri. Bu sınıfa dahil olup mühendislik, mimarlık, bilgisayar hizmetleri kapsamına girmeyen her türlü tasarım hizmetleri; grafik sanat tasarım hizmetleri (reklam amaçlı tasarım ve peyzaj tasarımı hariç). Sanat eserleri orijinallik onay hizmetleri.
Nice Sınıflandırması bağlayıcı değil kılavuz niteliğinde olduğundan bu şekilde başvurular ülkemizde tebliğden önce de yapılabiliyordu. Sınıflandırmadaki kapsamın dışında bu tip özel kelimelerle yapılan başvurularda çok titiz bir çalışma yapılarak hedefi tam olarak kapsayacak içerik belirlemek gerekiyor. Ayrıca markanın kapsamı yeterince açık olmaz veya belirlenen içerik net olmaz ise marka uzmanı ek bilgi isteyebileceğinden süreç uzayabilmektedir. Bu nedenle riskli görülen bu tip dar kapsamlı özel emtia listeli başvurular ülkemizde daha az yapılmaktadır (emrekurt.av.tr, Nice Sınıflandırması).
Ayrıca ülkemizde marka stratejisinin genel olarak başkasının kullanımını farklı alanda bile olsa mümkün olduğunca engelleme şeklinde kurulması eğilimi de geniş başvuru yapılmasının bir başka temel nedenini oluşturmaktadır.
Sonuç
Kripto para ve blockchain sektörü, dijital ekonomide kalıcı bir etki yaratırken fikri mülkiyet haklarının korunması işletmeler için kritik hale gelmiştir. 2024/2 sayılı Tebliğ’in yürürlüğe girmesiyle birlikte, dijital varlıklar ve NFT’lerin marka tescil süreçleri netlik kazanmıştır. Marka tescili kripto gibi rekabetin yoğunlaştığı gelişmekte olan alanlarda etkin koruma sağlamaktadır.
Kripto Varlıklar hakkındaki tüm blog yazıları için bağlantıdan ulaşabilirsiniz.
Zeynep ERTEN’in 16. Sayı’mızda çıkan “MiCA ve Getirdikleri” isimli yazısını bağlantıdan okuyabilirsiniz.
Konuk Yazar: Av. Emre KURT (LL.M.)
Kaynakça
Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü (WIPO). (2022). Nice Classification – 12th Edition, Version 2022. Erişim adresi: https://www.wipo.int/classifications/nice/en/
Avrupa Birliği Fikri Mülkiyet Ofisi (EUIPO). (2023). Trademark Guidelines for Blockchain and NFTs. Erişim adresi: https://www.euipo.europa.eu
Amerika Birleşik Devletleri Patent ve Marka Ofisi (USPTO). (2023). Guidance on Virtual Goods and Blockchain Trademarks. Erişim adresi: https://www.uspto.gov
Avrupa Patent Ofisi (EPO). (2023). Protecting Intellectual Property in Blockchain Applications. Erişim adresi: https://www.epo.org
emrekurt.av.tr/blogs/2024/12/15/nice-siniflandirmasi-nedir/
Harvard Law Review. (2023). Blockchain and Intellectual Property Law: Emerging Trends and Challenges. Erişim adresi: https://harvardlawreview.org