DÜNYA ÜZERİNDE KRİPTO VARLIKLARA İLİŞKİN ALINAN KARA PARA AKLAMA İLE MÜCADELE YÜKÜMLÜLÜKLERİ
Yazar: Suna Simge KORKMAZ
Giriş
Günümüzde kripto paralar ulusal ve uluslararası alanda finansal sistemin önemli bir unsuru haline gelmiştir. Kripto paraların mali sistemlere girişi ile dünya çapında hükümetler, kripto para platformları aracılığıyla yasadışı finansal akışlarla mücadele etmek için kara para aklama ile mücadele yükümlülüklerini uygulamaya koymuştur. Kripto paralara ilişkin yasadışı faaliyetlerin önüne geçmek için ülkelerdeki kripto faaliyetleri sürdüren işletmelerin işlem izleme sistemlerini benimsemeleri, şüpheli işlem bildiriminde bulanmaları ve ulusal ve uluslararası kara para aklama ile mücadele direktiflerine uyum sağlamaları gerekmektedir. Konuya ışık tutmak amacıyla bu çalışmada Avusturya, Avustralya, Birleşik Krallık, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Fransa, Japonya, Kanada, Nijerya ve Tayvan’da uygulanan kara para aklama ile mücadele yükümlülüklerine ilişkin bilgilere yer verilmiştir.
1-AVUSTURYA
Avusturya’da 2017 yılında “Dördüncü Kara Para Aklama Direktifi (4MLD)” hükümlerini uygulamak üzere “Kara Para Aklamanın Önlenmesi Yasası (Finanzmarkt-Geldwäschegesetz;FM-GwG)” yürürlüğe girmiştir. Söz konusu yasa “Beşinci Kara Para Aklama Direktifine (5MLD)” uygun olarak 2019 yılında sanal varlık hizmet sağlayıcılarını da içerecek şekilde değiştirilmiştir (CMS, 2025).
Bu yasanın ikinci maddesine göre aşağıdaki hizmetlerden bir veya daha fazlasını sunan tüm sağlayıcılar (yani hem gerçek kişiler hem de tüzel kişiler) sanal varlık hizmet sağlayıcı olarak tanımlanmaktadır (Global Legal Insight, 2025):
a-Bir müşteri adına sanal para birimlerini tutmak, saklamak ve transfer etmek için özel kriptografik anahtarların korunması (saklama cüzdanı sağlayıcıları);
b-Sanal para birimlerinin fiat para birimlerine dönüştürülmesi veya tam tersi;
c-Bir veya daha fazla sanal para biriminin birbirleri arasında takas edilmesi;
d-Sanal para birimlerinin transferi; veya
e-Sanal para birimlerinin çıkarılması ve satılması için finansal hizmetlerin sağlanması.
Ayrıca, Avusturya’da kripto ile ilgili hizmetlerin düzenlenmesi için Avusturya Bankacılık Kanunu (BWG), Avusturya Menkul Kıymetler Denetim Yasası (WAG 2018). Avusturya Ödeme Hizmetleri Yasası (ZaDiG 2018), Avusturya E-Para Yasası (E-Geld Gesetz), Alternatif Yatırım Fonu Yöneticisi Yasası (AIFMG) yürürlüğe girmiştir (CMS, 2025).
2-AVUSTRALYA
Avustralya 2017 yılında mevzuatını kara para aklama ile terörün finansmanı ile mücadele yükümlülüklerini, müşteriyi tanıma prensiplerini ve kayıt tutmaları gereken kripto varlık borsalarını ve hizmet sağlayıcılarını kapsayacak şekilde genişletmiştir. Ülkede kripto varlık borsası sağlayıcıları AUSTRAC (Avusturya Mali İstihbarat Birimi)’ne kaydolmalı, şüpheli işlem bildirimlerini bildirmeli ve kara para aklama ile mücadele yükümlülüklerine uymalıdır (Atlantic Council, 2025). Avusturya’daki “Kara para Aklama ve Terörün Finansmanı İle Mücadele Yasası” kripto varlıklara ilişkin kara para aklama ile mücadele yükümlülüklerini uygulamak ve gerekli incelemeyi yapmak için araçlar sağlamaktadır (AUSTRAC, 2025).
3- BİRLEŞİK KRALLIK
Birleşik Krallık, 2017 yılında “Kara Para Aklama, Terörün Finansmanı ve Fon Transferi Yönetmelikleri”ni yayınlamıştır. Yönetmeliklerin kapsamına giren firmaların genellikle “Birleşik Krallık Finansal Davranış Otoritesi”ne kayıtlı olmaları gerekmektedir (CMS, 2025). Ülkede kriptoya ilişkin borsa veya saklama faaliyetleri yürüten kripto varlık işletmeleri genellikle yönetmelikler kapsamında düzenlemeye tabidir. Kripto varlık işletmelerinin, kripto varlık transferleri hakkında bilgi toplamak, doğrulamak ve paylaşmak zorunda olduğu “seyahat kuralı” uygulaması da dahil olmak üzere belirli kara para aklama ile mücadele sistemlerini ve kontrollerini uygulamaları gerekmektedir. Toplanacak spesifik bilgiler, işlemin değerine ve uluslararası bir transfer içerip içermediğine bağlı olacaktır (Atlantic, 2025).
4-BULGARİSTAN
“Beşinci Kara Para Aklama Direktifi (5MLD)”ndeki hususlar “Bulgaristan Kara Para Aklamaya Karşı Önlemler Yasası (MAMLA)” aracılığıyla Bulgar ulusal hukukuna aktarılmıştır. Genel olarak, profesyonel olarak sanal para birimleri ve fiat para birimleri arasında değişim hizmetleri, sanal varlık transferi veya değişim hizmetleri, saklama ve sanal varlıkları halka arz hizmetleri sunan kişiler, Bulgar kara para aklama ile mücadele yükümlülüklerine uymak zorundadır (Atlantic, 2025).
Ülkede borç verme ve stake etme gibi diğer faaliyetler kara para ile mücadele yükümlülükleri açısından özel olarak düzenlenmemiştir. Ayrıca, Bulgar kuruluşların kara para aklama ile mücadele yükümlülüklerine uymalarını sağlamak amacıyla “Ulusal Gelir Ajansı” tarafından tutulan bir kamu siciline (Yetkilendirme prosedürü) başvuruda bulunmaları zorundadır. Şu anda bu sicile kayıtlı yaklaşık 200 kuruluş bulunmaktadır (CMS, 2025).
5-ÇEK CUMHURİYETİ
“Beşinci Kara Para Aklama Direktifi (5MLD)”ndeki hususlar “Çek Cumhuriyeti Kara Para Aklama İle Mücadele Yasası” aracılığıyla Çek ulusal hukukuna aktarılmıştır. Sanal varlık hizmet sağlayıcıları şu anda Çek Cumhuriyeti topraklarında bu hizmetleri sağlamak için bir ticaret lisansı almaları gereken “Çek Ticaret Lisansı Yasası” ile düzenlenmektedir (CMS, 2025).
Çek Cumhuriyeti’nde kara para aklama ile mücadele yükümlülükleri özet haliyle aşağıdaki gibidir (Freeman Law, 2025).
a-İşletmenin tabi olduğu kara para aklama ve terörün finansmanı risklerini belirlemek ve değerlendirmek için uygun adımları atmak.
b-Piyasaya sürülmeden önce herhangi bir yeni teknolojiyle ilgili kara para ve terörün finansmanına yol açacak riskleri değerlendirmek ve bu riskleri yönetmek ve azaltmak için uygun önlemleri almak.
c-İşletmenin tabi olduğu kara para aklama ve terörün finansmanına ilişkin riskleri belirlemek ve değerlendirmek için uygun adımları atmak.
d-Piyasaya sürülmeden önce herhangi bir yeni teknolojiyle ilgili kara para aklama ve terörün finansmanına ilişkin riskleri değerlendirmek ve bu riskleri yönetmek ve azaltmak için uygun önlemleri almak.
e-Bir iş ilişkisine girerken veya ara sıra işlem yaparken müşteri tanımlama ve durum tespiti yapmak.
f-Daha yüksek risk teşkil edebilecek müşterilerle çalışırken gelişmiş durum tespiti olarak bilinen daha müdahaleci durum tespiti uygulamak.
g-Dahili kara para aklama ile terörün finansmanı ile mücadele politikaları oluşturmak, güncellemek ve uygulamak.
6-FRANSA
Fransa’da 2022 yılında dijital varlık hizmet sağlayıcıları için kara para aklama ile mücadele yükümlülüklerini özetleyen yeni kılavuzlar yayınlanmıştır. PACTE Yasası (İşletmelerin Büyümesi ve Dönüşümü Hakkında Kanun) kapsamında, kara para aklama ile mücadele yükümlülükleri kripto piyasasındaki ihraççıları, emanetçileri, kripto borsalarını ve kripto hizmet sağlayıcılarını kapsamaktadır. Ayrıca, bir dijital varlık sağlayıcısının kayıt işlemi “Fransız Finansal Piyasalar Otoritesi”nce gerçekleştirilmektedir (Atlantic, 2025).
Ayrıca, Fransa, 9 Aralık 2020 tarihinde Seyahat Kuralını yürürlüğe koyarak, FATF’ın (Mali Eylem Görev Gücü) 16 no’lu tavsiyesine uyum sağlayarak kripto para birimi işlemlerinde hem kaynak hem de yararlanıcıların kimlik bilgilerini toplamasını ve iletmesini zorunlu kılmıştır (NOTABENE, 2025a).
7-JAPONYA
Japonya ülkedeki kripto varlık borsası ve hizmet sağlayıcılarına“Japon Mali Hizmetler Kurumu’na (FSA)” şüpheli işlem bildirimi yapmayı ve genel olarak geçerli bütün kara para ve terörün finansmanı ile mücadeleye ilişkin yükümlülükleri uymayı zorunlu kılmıştır. Japon parlamentosu, 2023 yılının mayıs ayında finansal kurumların 3000 doları aşan müşteri işlemleri hakkında alıcı borsa veya kuruma bilgi vermesini gerektiren seyahat kuralını onaylamıştır (Atlantic, 2025).
Ayrıca, Japonya’da kripto borsaları ve saklama kuruluşlarının “Japonya Finansal Hizmetler Ajansı”na kaydolma ve genel olarak uygulanmakta olan tüm kara para aklama ve terörün finansmanı ile mücadele yükümlülüklerine uyma zorunluluğu vardır (CMS, 2025).
8-KANADA
Kanada’da bireyler ve işletmeler olağandışı işlemleri “Kanada Mali İstihbarat Birimi” (FINTRAC) ne bildirmek zorundadır. Kanada’daki düzenlemelere göre ülkede kripto varlık faaliyetiyle uğraşanlar kayıt tutma, doğrulama, raporlama yükümlülüklerine tabi olmalıdır (CMS, 2025). Ülkede sanal para bayileri için kara para aklama ile terörün finansmanı ile mücadele yükümlülükleri 2020 yılının haziran ayında yürürlüğe girmiş ve 2021 yılında söz konusu yükümlülükler genişletilmiştir. “Kanada Mali İstihbarat Birimi” (FINTRAC) kripto para işlemlerine ilişkin faaliyetlerin kara para aklama ile mücadele yükümlülükleri ile uyumunu denetlemekten sorumludur. “Kanada Mali İstihbarat Birimi” (FINTRAC), sanal para bayilerine yönelik risk temelli uyum değerlendirme yaklaşımını bilgilendirmek için diğer yerli ve yabancı düzenleyicilerle işbirliği yapmaya devam etmektedir (NOTABENE, 2025b).
9-NİJERYA
Nijerya Merkez Bankası 2024 yılının ocak ayında kripto para hesapları açan bankalar için ilk yönergelerini yayınlamış ancak ülkedeki bankaların kendi portföylerinde sanal varlık ticareti yapma veya tutma faaliyetleri yasaklanmıştır. Söz konusu yönerge kara para aklamayı önleme, müşteriyi tanıma prensipleri ve diğer önlemleri içermektedir (Atlantic, 2025).
Ayrıca, Nijerya Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu 2022 yılında ülkede hizmet veren tüm kripto borsalarına ilişkin bir kılavuz yayınlamıştır. Bu kılavuzda ülkedeki kripto borsalarının Nijerya Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonundan izin almaları, lisans almaları ve kayıt olmaları gerektiğinin zorunlu tutulduğu belirtilmiştir (CMS, 2025).
10-TAYVAN
Tayvan’da 2018 yılında kripto varlıklara ilişkin kara para aklama ile mücadele yükümlülüklerini içeren “Kara Para Aklama Kontrol Yasası” çıkarılmıştır. Bu yükümlülüklerden en önemlisi finansal kurumların kendi iç kontrol ve denetim sistemlerini kurmaları gereğidir (Atlantic, 2025).
Ayrıca, “Tayvan Mali Denetim Komisyonu” 1 Temmuz 2021’de “Sanal Para Platformları ve Ticaret İşletmeleri için Kara Para Aklamanın Önlenmesi ve Terörizmin Finansmanıyla Mücadele Yönetmeliği”ni yayınlamıştır. Bu yönetmeliğe göre finansal kurumlar “Tayvan Kara Para Aklama Kontrol Yasası” üzerine inşa edilen
a-şüpheli işlemler için bir raporlama sistemi oluşturmak zorumdadır.
b- müşterileri tanıma prensiplerini oluşturmak zorundadır.
c- risk değerlendirme raporları hazırlamak zorundadır (CMS, 2025).
Sonuç
Çalışmamızda Avusturya, Avustralya, Birleşik Krallık, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Fransa, Japonya, Kanada, Nijerya ve Tayvan’da uygulanan kara para aklama ile mücadele yükümlülükleri ele alınmıştır. Ülkelerin genel kara para aklama yükümlülüklerini kripto varlıklara ilişkin işlemler içinde uygulamak için mevzuatlarını güncellediği ve her geçen gün yeni bir adım attığı görülmüştür. Günümüzde ulusal ve uluslararası alanda kripto para platformları aracılığıyla yasadışı faaliyetlerle mücadele etmek büyük bir önem kazanmış ve ileride de bu yönde birçok tedbirin alınacağı ve yaptırımların uygulanacağı kaçınılmaz bir gerçek olmuştur.
Suna Simge KORKMAZ’ın tüm yazılarına bağlantıdan ulaşabilirsiniz.
Yazar : Suna Simge KORKMAZ
Kaynakça
Atlantic Council (2025) “Central Bank Digital Currency Tracker” 09 Mart 2025 tarihinde https://www.atlanticcouncil.org/programs/geoeconomics-center/cryptoregulationtracker/ adresinden erişildi.
AUSTRAC (2025) “Digital currency exchange providers” 09 Mart 2025 tarihinde https://www.austrac.gov.au/business/your-industry/digital-currency-cryptocurrency/digital-currency-exchange-providers adresinden erişildi.
CMS (2025) “Austria” 01 Mart 2025 tarihinde https://cms.law/en/int/expert-guides/cms-expert-guide-to-crypto-regulation/austria adresinden erişildi.
Freeman Law, “Czech Republic and Cryptocurrency” 22 Mart 2025 tarihinde https://freemanlaw.com/cryptocurrency/czech-republic/ adresinden erişildi.
Global Legal Insight (2025) 25 Mart 2025 tarihinde “Blockchain & Cryptocurrency Laws and Regulations 2025 – Austria” adresinden erişildi.
Government of Canada (2025) “Canada’s Anti-Money Laundering and Anti-Terrorist Financing Regime Strategy 2023-2026” 25 Mart 2025 tarihinde https://www.canada.ca/en/department-finance/programs/financial-sector-policy/canadas-anti-money-laundering-and-anti-terrorist-financing-regime-strategy-2023-2026.html adresinden erişildi.
NOTABENE (2025a) “Crypto Travel Rule Regulations in FrancebyAutorité des Marchés Financiers (AMF)” 25 Mart 2025 tarihinde , https://notabene.id/world/france#:~:text=Are%20there%20any%20AML%20crypto,activities%20to%20the%20relevant%20authorities adresinden erişildi.
NOTABENE (2025b) “Crypto Travel Rule Regulations in Canada by Financial Transactions and Reports Analysis Centre of Canada (FINTRAC)” 25 Mart 2025 tarihinde https://notabene.id/world/canada adresinden erişildi.