Uluslararası Ticarette Blokzincir Kullanımı
Özet
Blokzinciri, şeffaflık, güvenlik, hız ve değiştirilemezlik özelliklerine sahip olan, merkezi bir aracıyı ortadan kaldırarak doğrulamayı sağlayan teknoloji olarak, birçok alanda kullanılma özelliğine sahiptir. Blokzinciri, en başta finansman, enerji, sağlık, e-noterlik, bağış, nesnelerin interneti, lojistik alanlarında kullanılmakla birlikte, bu alanların başında da, dış ticaret gelmektedir. Dış ticaret içerisinde ise, sözleşmelerin oluşturulması, malların alınması ve takibi, doğrulama, belgelerin takibi, lojistik, finansman, sigortalama ve gümrük işlemlerinde özellikle kullanılabilecektir. (blokzincir kullanımı)
Dış ticarette bilindiği gibi, hız ve güvenlik çok önemlidir. Ayrıca dış ticaret, birçok farklı aşama ve uzmanlık gerektirmektedir. Genel olarak müşterinin bulunmasından, sözleşmenin imzalanması, lojistik ve gümrük süreçlerine kadar kapsayıcı olan bu alanın, blokzinciri teknolojisine büyük oranda ihtiyacı olduğu açıktır. Dış ticarette özellikle süreçlerin hızlı ve güvenli ilerlemesine blokzinciri büyük katkılar sunabilmektedir. Örneğin blokzinciri, gümrükten geçişi 8 saatten 30 saniyeye indirebilmektedir. [2]
Yazımızda değineceğimiz üzere, blokzincirini de dış ticarette kullanan birçok platform mevcuttur. Buradaki problemlerden birisine değinecek olursak, blokzincirinin firmalar tarafından kısım kısım uygulansa da, bu durumun da dış ticaret sürecini uzattığı söylenebilecektir. Bu sebeple, blokzincirinin daha efektif kullanılabilmesi için, uçtan uca kullanılabilmesi, özellikle devletler tarafından tanınması önemlidir. Dünya üzerinde yaklaşık 45 ülke bunun üzerinde çalışsa da, ortak standartlara sahip olunması da gerekliliği vardır.
Anahtar Kelimeler: blokzinciri, dış ticaret, lojistik, takip, hız, doğrulanabilirlik, inovasyon
İçindekiler
C. Blokzincir Tabanlı Dış Ticaret Modelleri 5
D. Uluslararası Ticaretin Aşamaları 6
E. Uluslararası Ticarette Blokzincir Teknolojisinin Kullanım Alanları 7
1. Sözleşme Oluşturulması Aşaması 7
2. Sözleşmeye Uygun Olarak Malların Hazırlanması 8
3. İhraç Konusu Ülkeye İlişkin Belgelerin Hazırlanması Ve İzinlerin Alınması 8
4. Ticaretin Finansmanı (Ödeme işlemleri). 10
4.1. Akreditif Blokzinciri Çözümü. 10
4.2. Sınırötesi Ödeme İçin Blokzincir Kullanımı 11
5. Sigorta Yükümlülüklerinin Yerine Getirilmesi 11
5.1. Deniz Sigortasında Blokzinciri 11
7. Eşyanın Taşıyıcıya Teslimi ve Gümrük İşlemleri 14
A. Giriş
Blokzincir (blockchain) teknolojisi, bilindiği üzere, verilerin ağdaki her bir uç tarafından doğrulanıp, demokratik bir mekanizma sunan, dağıtık veri kayıt sistemidir. Değer transferinden sağlığa, sigortadan oylamaya kadar birçok alanda yüksek oranda katma değerler sağlayabilecek bu teknoloji, 2008 yılında ilk defa ortaya çıktığından bu yana, öğrenme, güvenme ve alışma aşamalarının geçmesi süreci ile, kendisini Dünyaya kabul ettirebilecek ve tüm Dünyada çeşitli alanlarda büyük verimliliğe sebep olabilecektir.
Bilindiği gibi, endüstri 4.0 ile birlikte makinelerin insan emeğinde gerek kalmadan üretim yapabilmesi, 2011 yılında 4. sanayi devrimi ile başlamıştır. [3] Bu devrim, en büyük etkilerinden birini de şüphesiz uluslararası ticaret alanında oluşturmuştur. Uluslararası ticarette en çok karşılaşılan risklerden olan ülke riski, mal kalite riski, eksik ve yetersiz belge riski, sahtecilik ve dolandırıcılık riskleri ise, çözülmesi gereken risklerdendir. [4] Dünya’da her yıl trilyon dolarlarca gerçekleşen dış ticaret faaliyetlerinin, bu devrim ile hızlanması ve kolaylaşması da çok önemli olmuştur. Endüstri 4.0 devriminin bir önemli teknolojisi de, şüphesiz blokzincir teknolojisidir.
B. Blokzincir Teknolojisi
Blokzincir teknolojisi, merkezi yapıyı ve aracıları ortadan kaldırarak, teknoloji içerisinde doğrulanabilirlik, değiştirilemezlik, geri alınamazlık sağlamaktadır. Bu yönleri ile de, uluslararası ticarette yer alması, büyük avantajlara sebep olmaktadır.
Blokzinciri teknolojisinin üç temel özelliği; merkeziyetsizlik, doğrulanmışlık ve değişmezliktir. Merkezi olmayan özelliği; herhangi bir merkez veya kuruma bağlı kalınmadan kendi kendine işleyen, güvene dayalı bir alt yapı içerisinde ve sadece üyelik sistemi ile yürütülen bir ağ yapısına sahip olması kastedilmektedir. Bu durum ağ üzerindeki merkezi otoriteyi ortadan kaldırarak katılımcıları doğrudan birbirine bağlar. Böylelikle ağdaki katılımcılar ağ üzerinde gerçekleşen işlemleri doğrudan görebilir ve onaylayabilir. Örneğin; bir üyenin gerçekleştirmiş olduğu bir hesap ya da ödeme işleminde, blok zincirinde yer alan ve eşler arası ağ olarak adlandırılan çok sayıda bilgisayar aracılığıyla işlem paylaşılır ve bunun sonucunda da ağda bulunan tüm üyeler yapılan bu işlemin birer kopyasını kendi kayıtlarında saklayabilirler. [5]
Blokzincirin sunduğu özellikler özetle şu şekilde sıralanabilecektir:
- Ortak ve sıralı kayıt defteri
- Güvenlik
- Otonomi
- Değişmezlik
- Şeffaflık
Bu özelliklerin sunduğu değerler ise şunlardır:
- Operasyonel verimlilik
- Sürecin basitleştirilmesi
- Etkin denetim
- Daha az risk
- Daha hızlı mutabakat
- Daha az dolandırıcılık ve sahtecilik. [6]
C. Blokzincir Tabanlı Dış Ticaret Modelleri
Blok zinciri tabanlı iş süreçleri modellenirken öncellikle ağ üzerinde tarafların rolü, sorumluluğu, verilere erişim seviyeleri ve doğrulama yetkilerinin açıkça tanımlanması gerekir. Birleşmiş Milletler-Ticaretin Kolaylaştırılması ve Elektronik İş Merkezi (UN/CEFACT) forumu tarafından önerilen kavramsal modelde ithalatçı, ihracatçı, banka, lojistik şirketi, gümrük idaresi ve belgeleri onaylayan ilgili kurumlar yer almaktadır.[7]
Dağıtık kayıt defterine (DLT) değiştirilemez biçimde kaydedilen işlem bilgilerinin hızlı ve kolay biçimde transfer edilmesi için model birden fazla platformla (Various Platforms, Resource Discovery, Inter-Ledger, Semantics) desteklenmektedir13. Bunun yanında bilgi akışını geliştirmek ve işlemleri otomatikleştirmek amacıyla blok zinciri ağı ile entegre edilen Uygulama Programlama Arayüzleri (Application Programming Interface- API), Nesnelerin İnterneti ve Akıllı Sözleşme yapıları tasarlanmıştır.[8]
D. Uluslararası Ticaretin Aşamaları
Uluslararası ticarette blokzinciri uygulamalarına bakmak için, öncelikle uluslararası ticaretin sistemini ve aşamalarını belirtmekte fayda vardır. Uluslararası ticaretin aşamaları şunlardır:
1. Müşteri bulunması
2. İthalat/ihracatçı ile görüşmeler ve anlaşmaya varılması
3. Sözleşmelerin hazırlanması ve imzalanması
4. Sözleşmeye uygun olarak malların hazırlanması
5. İhraç konusu ülkeye ilişkin belgelerin hazırlanması ve izinlerin alınması
6. Ödeme işlemleri ile ilgili olarak banka ile görüşülmesi
7. Sigorta yükümlülüklerinin yerine getirilmesi
8. Eşyanın taşıyıcıya teslimi ve gümrükleme işlemlerinin tamamlanması
9. İhracat bedelinin ülkeye getirilmesi ve serbest kullanımı
10. İhracat dosyasına uygun olarak kapatma işlemlerinin hazırlanması
Uluslararası ticarette, en büyük sorunlardan birisi de, “belirsizlik”tir. Paranın ne kadarı karşı tarafa geçecek, ne zaman geçecek, kim ne kadar kesinti yapacak, veya para ne zaman gelecek? Belirsizliğin içerisinde ise “takipsizlik” de bir sorundur. Bu sorunların bir üst başlığı olarak da “şeffaflık” sorunu, uluslararası ticarette bir sorun olarak karşımızdadır.
Bir diğeri ise, “zaman ve işlem maliyeti” bir sorundur. Uluslararası ticarette, tedarik zincirinde zamanların uzun sürede gerçekleşmesi ve işlemlerin büyük ücretlerde gerçekleşmesi de bir sorundur.
Blokzincir teknolojisi, bu adımların birçoğunda yüksek oranda kolaylık sağlayabilecektir. Örneğin sözleşmeler akıllı sözleşmeye bağlanabilecek, belgelerin doğrulanması ve işlemlerin gerçekleştirilmesine hızlı ve güvenli işlemler yapılabilecektir.
E. Uluslararası Ticarette Blokzincir Teknolojisinin Kullanım Alanları
İlk ve ikinci aşama olan “müşteri bulunması ile görüşmelerin sağlanması” aşamalarında, blokzinciri teknolojisi, bir katma değer ve avantaj oluşturmayacaktır. Uluslararası ticaret iş akışında, asıl olarak yukarıda bahsettiğimiz “belirsizlik” , “şeffaflık” , “takipsizlik” , “zaman ve işlem maliyeti” sorunlarının çözümüne yardım edecek aşamalarda blokzincir teknolojisinin daha çok kullanılması olabilecektir.
Özellikle tedarik zincirlerine olumlu etkisinin son dönemlerde artması ve tedarik zincirlerinin verimli ilerlemesi ihtiyacı, blokzincirinin gerekliliğini de doğrulamaktadır. Blokzinciri ile, tedarik zincirlerinin ve bu süreçlerin finansmanı hızlanmakta ve ayrı bir katma değer ortaya çıkmaktadır.[9]
1. Sözleşme Oluşturulması Aşaması
Sözleşmelerin, uluslararası ticarette en önemli fonksiyonlardan birisini icra ettiği açıktır. Buradaki sorun ise, sözleşmelerin imzalanmasının ardından icra edilmesidir. Akıllı sözleşmeler, blokzincir ve özellikle etherium ağı üzerinden oluşturulan, güvenli ve denetlenebilir şekilde icra edilebilirliği sağlanabilecek bir teknolojidir.
Akıllı sözleşmelerin uluslararası ticarette kullanılması, özellikle blokzincir teknolojisinin tüm sisteme entegre edilmesi sonrası aktif şekilde kullanılabilecektir. Uygulama açısından, akıllı sözleşmenin imzalanmasının ardından, malların, belirli yere teslimi ve bunun yine blokzincir teknolojisi ile doğrulanmasının ardından ödemenin gerçekleştirilmesi şeklinde uygulanabilecek bir teknolojidir.
Sözleşmelerin blokzincirinde saklanması durumunda, ortadaki paydaşlar şunlardır:
- İthalatçı
- İhracatçı
- Kredi kuruluşları
- Sigortacılar ve sigorta komisyoncuları
Örnekleri:
- Mercedes-Benz Cars, Icertis: Mercedes, tedarikçileri ile olan sözleşmelerini, Icertis blok zinciri üzerinden gerçekleştirmesi üzerine inşa edilmiştir. Geliştirilmeye devam etmektedir.
- Maersk, IBM ve mutabakat: ClearWay’in planladığı, ithalat/ihracatçılar, nakliyeciler, lojistik ve gümrükçüler gibi etkenleri katan, TradeLense özellikli blokzinciri çözümüdür. Kullanılmaya başlanmıştır. [10]
2. Sözleşmeye Uygun Olarak Malların Hazırlanması
Sözleşmenin imzalanmasının ardından, malların sözleşmeye uygun olarak hazırlanması, özellikle sözleşmelerin ifası ve diğer aşamalar için önem arz etmektedir. Belgelerin doğru hazırlanması, malların istenilen kalitede olması, blokzincir teknolojisine uygun lojistik faaliyetlerinin sağlanması, bu aşamadadır.
3. İhraç Konusu Ülkeye İlişkin Belgelerin Hazırlanması Ve İzinlerin Alınması
3.1. Nakliye Belgeleri
Nakliye sektörünün nihai amacı, malların tedarik zinciri boyunca sorunsuz geçişini kolaylaştırmaktır. Dış ticarette de hala büyük ölçüde manuel, kağıt bazlı süreçler hakimdir. Malların alım satımı, kağıtların değiş tokuşu da her zaman gereklidir. [11] Bu bakımdan herhangi bir idari gecikme, en aza indirilmesi gereken doğrudan bir yük olarak hissedilir. Malların alışverişi, belgelerin ve verilerin nakliye yaşam döngüsünün her safhasında paylaşılmasını gerektirir.
Bu bağlamda, blok zinciri teknolojisi ticaret ekosistemindeki tüm tarafları birbirine bağlayabilir ve dağıtık bir defter aracılığıyla gerçek zamanlı gönderim verilerine erişirken verimli bir şekilde etkileşime girmelerini de sağlayabilir. Amaç, belgeleri dijitalleştirmek ve standartlaştırmak ve ilgili paydaşlar arasında gerçek zamanlı olarak paylaşmaktır. Blok zinciri; okyanus nakliye hatlarının, liman ve terminal operatörlerinin, gümrük makamlarının, navlun nakliyecilerinin ve lojistik şirketlerinin verimli bir şekilde etkileşime girmesini, gerçek zamanlı nakliye verilerine erişmesini ve menşe sertifikaları, konşimento vb. ticaret belgelerinin alışverişini sağlar. ( Tedarik Zincirleri ve Uluslararası Ticaret Zinciri İçin Blok Zinciri:107 )
3.2. Ticari Belgeler
Blok zinciri için bir diğer önemli fırsat, aşağıdakiler gibi ticaretle ilgili diğer belge türlerinin kurumlararası alışverişidir:
• sıhhi ve bitki sağlık sertifikaları
• menşe sertifikaları (belirli bir sevkiyattaki malların serbest ticaret anlaşması (STA) şartlarına uygun olduğunu iddia eden belgeler)
• uygunluk değerlendirme sertifikaları
• ithalat ve ihracat lisansları
İzinli blok zinciri tabanlı platformlar böylece ithalatçıların ve ihracatçıların güvenilir bilgilere anındave kolay erişebilmesi için çeşitli makamlar tarafından yayınlanan ilgili verileri paylaşmaya hizmetedebilir. ( Tedarik Zincirleri ve Uluslararası Ticaret Zinciri İçin Blok Zinciri:31 )
Bu belgelerin blokzinciri üzerinden aktarılması, bilgi alışverişini ve güvenliği yüksek düzeyde kolaylaştıracaktır. Uygulamada 10 günü bulabilen bu belgelerin değişimi ve onaylanması, blokzinciri ile 1 güne ticareti indirebilecektir. Buradaki bir zorluk ise, uluslararası alanda ortak belge türünün sağlanmamış olmasıdır. Bunun da en kısa sürede sağlanması gerekecektir. Ayrıca, belge türlerinin tümünün blokzincirine aktarılması da büyük önem taşımaktadır. Zira, bir belgenin gecikmesi tüm süreci geciktirebilecektir. Örneğin, uygulamada diğer belgelerin blokzincirine aktarıldığı sistemler olsa da, konşimentoların blokzincirine aktarımı uluslararası alandaki uyum için daha zor bir süreçtir.
Örnekleri:
Antwerb Limanı, T-Mining, Belfruco, Enzafruit, PortApp, 1-Stop, T&P Global: Bitki sağlığı sertifikası için blokzinciri çözümüdür. Pilot aşamadadır.
Singapur Uluslararası Ticaret Odası, vCargo Cloud: Elektronik menşei sertifikalarının için blokzinciri tabanlı bir sistemdir. ( eCO’lar)
4. Ticaretin Finansmanı (Ödeme işlemleri)
Ticaretin finansmanında birden fazla finansal kuruluşun sürece taraf olması işlem sürelerinin uzamasına neden olmaktadır. Muhabir bankalar vasıtasıyla gerçekleşen uluslararası ödeme işlemleri teorik olarak aynı gün içerisinde gerçekleşmesi beklenirken McKinsey tarafından yapılan bir araştırmada uluslararası para transferinin gerçekleşmesi için yaklaşık 3-5 iş günü arasında bir zaman dilimine ihtiyaç duyulmaktadır. Ancak blokzincir teknolojisinde aracılık faaliyeti üstlenen muhabir bankalara gereksinim duyulmaması, para transferi işlemleri aynı gün içerisinde gerçekleşmektedir.
4.1. Akreditif Blokzinciri Çözümü
Akreditif blok zinciri kullanım durumları, orijinal belgelerin şeffaf ve güvenli bir şekilde aktarılmasını hızlandırdıkları için ticari finansman operasyonları için son derece faydalıdır. Birincil amaç, uluslararası ticaret ortakları ve bankaların kilit katılımcılar olduğu izinli bir blok zinciri aracılığıyla belgeleri paylaşarak akreditif evrak sürecini dijitalleştirmektir. Akreditif blok zinciri çözümü, tedarik zinciri finansmanının güvenilirliğini arttıran veri ve belgelerin kaynağının doğrulanmasını mümkün kılmaktadır. ( Tedarik Zincirleri ve Uluslararası Ticaret Zinciri İçin Blok Zinciri, Nisan, 2021, Blockchain Türkiye ) Dolandırıcılık risklerinin azaltılması, dökümantasyon maliyetlerinin azaltılmasına, güvenin tesis edilmesine imkan tanıyacaktır.
Ticaretin finansmanı sürecinde özellikle sahtecilik/dolandırıcılık süreçleri yüksek oranda gerçekleşmektedir. Bu kapsamsa, belgeler üzerinde 3 tür sahtecilik gerçekleşmektedir:
- Maddi Sahtecilik
- Fikri Sahtecilik
- Parada Sahtecilik ( Özalp, Uluslararası Ticaretin Finansmanı Prensipleri ve Blockchain: 268)
Yine sahteciliğin yanında, dolandırıcılıklarla da karşılaşılmaktadır. Özellikle finansman sürecinde hileli davranışlar ile gerçekleşmekte olan bu dolandırıcılıklar, uluslararası ticarette mevcut risklerdendir.
Örnekleri:
ING Brüksel ve HSBC Hindistan, Tricon Energy and Relliance Industries ile Voltron Blokzinciri Mutabakatı: Akreditif süreçlerinin hızlı, şeffaf ve güvenli hale getirilmesi amacıyla evrakların dijitalleşmesi yoluyla yapılmaktadır.
Seychelles Trading Company ile Barclays ve Ornua’nın LC Antlaşması: Dökümantasyon aktarımını dijitalleştirerek ve sabitleyerek tedarik zincirini desteklemek için bir blokzincir çözümü.
4.2. Sınırötesi Ödeme İçin Blokzincir Kullanımı
Sınır ötesi ödeme için blok zinciri çözümü, verimsizlikleri çözme ve geleneksel bankacılık yöntemlerine hızlı, ucuz ve güvenli bir alternatif sağlama potansiyeline sahiptir. Blok zinciri, süreci kolaylaştırarak ve her işlemi aynı anda güvenli bir dağıtık defterde depolayarak bu zorlukları çözer. Blok zincirindeki işlemler, dijital para birimleri üzerinden yapılırken, süreç doğru, onaysız değişiklik yapılmaya karşı korumalı ve daha az maliyetlidir. Tamamen kripto paralara güvenebilirler veya itibari para borsalarını kaydetmek ve transfer etmek için bir blok zinciri kullanabilirler. ( Tedarik Zincirleri ve Uluslararası Ticaret Zinciri İçin Blok Zinciri:29 )
Örnekler:
Bank of Canada ve Signapur Para Otoritesi ConsenSys ve JP Morgan’ın Qourum’u ile Ortaklık:
Sınır ötesi, çarpraz para birimleri işlemlerini daha ucuz, daha hızlı ve daha güvenli hale getirmek için dijital para birimleri aracılığı ile işlem yapmak.
Etherium Blokzinciri Tarafından Desteklenen Kişiden Kişiye Ödeme Sağlayan Topluluk: Ücretsiz, anlık, sınır ötesi, P2P ödemelerinin etkinleştirilmesi.
5. Sigorta Yükümlülüklerinin Yerine Getirilmesi
5.1. Deniz Sigortasında Blokzinciri
Deniz sigortası, hasarlar veya sevkiyat gecikmeleri gibi yüklerle ilişkili riskleri azaltmayı amaçlayantedarik zincirine özgü bir sigortadır. Blok zinciri tabanlı deniz sigortası platformu, belirli koşullaragöre akıllı sözleşmeler yoluyla otomatik talep ve primler sağlar (teminat onaylandıktan sonra, poliçebelgeleri otomatik olarak gemi operatörlerine verilir). Bu tür platformların diğer tipik işlevleriarasında ithalatçılar, ihracatçılar, sigortacılar ve komisyoncular arasında gerçek zamanlı sevkiyat bilgipaylaşımı ve sigorta şirketleri tarafından risklerin izlenmesi yer almaktadır.
Manüel kâğıt yoğunluklu işlemlerin değiştirilmesi gibi blok zincirinin standart avantajlarının yanı sıradeniz sigortası platformları tüm katılımcılara bireysel faydalar sağlayabilir:
• İthalatçılar, ihracatçılar ve nakliye şirketleri kendi risklerini azaltabilir, böylece tüm potansiyelkayıplar zamanında karşılanabilir.
• Sigorta şirketleri, tüm prim ve taleplerin geleneksel kâğıt prosedürlerine kıyasla daha hızlıödenmesi için riskleri hızlı bir şekilde yönetebilir.
• Komisyoncular, idari ücretlerini azaltabilir ve müşteri ilişkilerine daha fazla odaklanabilirler. ( Tedarik Zincirleri ve Uluslararası Ticaret Zinciri İçin Blok Zinciri:37 )
Örnekleri:
Maersk, E&Y, GuardTime, Microsoft ve Diğerleri: Sigortadaki tüm paylaşları aynı doğru, güncel ve güvenli risk bilgileriyle birleştirmek için Azure üzerine inşa edilmiş deniz sigortası platformu. Aktif durumdadır.[12]
6. Lojistik
Lojistik, aşağıdakiler gibi birden fazla paydaşı birleştiren karmaşık bir ekosistemdir:
• ithalatçılar/ihracatçılar
• lojistik ve nakliye şirketleri
• kredi kuruluşları
• sigorta şirketleri
• liman işletmecileri
• gümrük idarecileri
• ulusal ve uluslararası makamlar
• gümrük
İşletmelerin rekabet ortamında en önemli farklılıkların oluşmasını sağlayan lojistik faaliyetleridir. Lojistik, üretilen bir malın doğru zamanda ve doğru yerde olmasıdır. [13] (). Lojistiğin, ticarette ve özellikle uluslararası ticarette çok önemli yer kapladığı da açıktır. Dünyanın en büyük e-ticaret ağına sahip Alibaba, bu süreçleri en iyi şekilde yönetmek üzere 2017 yılında lojistik zinciri ağı yönetimi için 15 milyar dolar yatırım yapmıştır (www.forbes.com , 2020). Buchman 2018 raporuna göre; Amazon’un dünya çapında 486 adet dağıtım noktası, binlerce kamyonu bulunmakta ve 32 adet Boeing 767 uçağını lojistik bekleme süreçlerini en iyi şekilde yönetmek üzere kullanmaktadır (Buchman, 2018). Amazon ve Alibaba markalarının en önemli özelliği lojistik alt yapılarının rakiplerinden daha iyi durumda olarak lojistik süreçlerini en iyi şekilde yönetmeleridir.
Merkezi olmayan defter tabanlı uygulamalar, paydaşların ithalat ve ihracat gümrükleme veya konşimento gibi geçmiş işlemlere ve ilgili belgelere (nakliye için kargonun alındığını onaylamak üzere bir taşıyıcı (veya acentesi) tarafından verilen bir belge) gerçek zamanlı olarak erişebilmeleri için ticaretle ilgili verileri izinli blok zincirlerinde depolayarak ticaret geçmişinin sağlam ve modifikasyona dayanıklı bir kaydını sağlayabilir.
Merkezi olmayan defter uygulamasının tedarik zincirlerine yönelik çeşitli potansiyel önemli faydaları aşağıdaki gibidir:
• Uluslararası ticaret süreçlerinin tüm katılımcıları tarafından ilgili tüm bilgilere gerçek zamanlı erişim, idari maliyetleri azaltabilir.
• Varlık takibi daha fazla şeffaflık sağlar ve sevkiyat gecikmelerini önlemeye yardımcı olabilir.
• Nakliye şirketleri, yük kapasitesini optimize ederek nakliye maliyetlerini en aza indirebilir. ( Tedarik Zincirleri ve Uluslararası Ticaret Zinciri İçin Blok Zinciri: 34 )
Örnekleri:
ZIM, Wave, Sparx Logistics: Konşimentoların blokzinciri ile dijitalleşmesi.
ScanLog, Shipchain: Yükünün şirketin lojistik ağında yan zincirler ve akıllı sözleşmeler kullandığı bir sistemdir.
7. Eşyanın Taşıyıcıya Teslimi ve Gümrük İşlemleri
7.1. Eşyanın Teslimi
Eşyanın teslimi, asıl olarak yine yukarıda bahsettiğimiz, “nakliye belgeleri” ve “ticari belgeler”in blokzinciri ile izlenmesinin yanında, malların da şeffaf şekilde izlenmesinin de sağlanması sürecidir.
Malların menşei, bileşimi veya tedarik zinciri boyunca izlenen adımlar gibi genel verilerine, nihai tüketiciler, ithalatçılar ve yetkililer tarafından blok zinciriyle çalışan çözümler aracılığıyla da erişilebilir. Uygulamada çoğunlukla ticari markaların uygulanması ve düzenleme kullanım durumuna benzer olmasına rağmen, bu kullanım durumu daha çok son tüketiciye ek bilgi sağlamaya odaklanmaktadır.
Wal-Mart ve Avrupa’daki Carrefour gibi en büyük süpermarket zincirlerinde ortaya çıkmıştır; şirketler, tüketicilerin blok zincirinde depolanan bir ürün hakkında ayrıntılı bilgi edinmelerine izin verir ve ithalatçılar gıda ürünlerinin durumunu ve konumunu kolayca izleyebilir.
7.2. Gümrük İşlemleri
Potansiyel gümrük odaklı blok zinciri kullanım durumları, büyük ölçüde bilgi alışverişi yoluyla şeffaflığı arttırmanın yanı sıra kâğıt yoğunluklu görevleri ilgili blok zinciri uygulamalarıyla değiştirerek gümrük operasyonlarının maliyetini ve süresini kolaylaştırmak ve azaltmakla ilgilidir. Özellikle, gümrük, izinli bir blok zinciri aracılığıyla beyan amacıyla birincil kaynaklardan bilgi çıkarma sürecini iyileştirebilir. ( Tedarik Zincirleri ve Uluslararası Ticaret Zinciri İçin Blok Zinciri:30 )
Bu tür çözümlerin potansiyel kullanıcıları genellikle şunlardır:
• gümrük idareleri
• ihracatçılar
• ithalatçılar
Blok zincirinde depolanan dağıtık defter ve onaysız değişiklik yapılmasına dayanıklı veriler, bilgilerin özgünlüğünü garanti edecek ve ithalatçı ülkenin yetkililerine aktarımını güvenilir hale getirecektir. Özellikle, gümrük idareleri idari iş yükünü azaltabilir ve alım kapasitelerini optimize edebilir.
8. Diğer İşlemler
Ticaretin gerçekleşmesi ve malların ithal eden ülkeye teslimi ile, dış ticaret işlemi tamamlanmış olacaktır. Özellikle malların “menşeilerinin” takip edilebilirliği ve “ticari belgeler”in tümünün blokzincirine aktarılması ile dış ticaret işlemlerinde kat kat kolaylaşma ve hızlanma sağlanacaktır.
F. Sonuç
Görüldüğü üzere, blokzinciri, özellikle bir sistemin tümüne entegre edildiği ve kullanıcılar alıştığı takdirde, oldukça güvenilir ve bir o kadar da hızlı, maliyetleri düşüren bir alternatif karşımıza sunmaktadır.
Özellikle güvenliğin ve hızın çok önemli olduğu alanlardan olan dış ticaret, blokzincirine oldukça ihtiyacı olan bir sektördür. Sektördeki firmaların da blokzincirini kısım kısım uygulamaya başladıkları görülmekle birlikte, diğer tarafların ve özellikle devletlerin de bu teknolojiyi entegre etmesi ve tanıması ile, çok daha ileri gidilebileceği de görülmektedir.
“Akıllı Sözleşmelerde Uygulanacak Hukuk” isimli yazıyı okumak için bağlantıya tıklayınız.
Yazar: Av. Ali ERŞİN / Hukuk ve Bilişim Dergisi Genel Koordinatörü
Kaynakça
Blockchain Türkiye, Tedarik Zincirleri ve Uluslararası Ticaret Zinciri İçin Blok Zinciri, Nisan (2021)
Caner B, Blokzinciri ile 30 Saniyede Ticaret (2021), https://home.kpmg/tr/tr/home/medya/press-releases/2021/05/blok-zinciri-ile-otuz-saniyede-ticaret.html , Erişim Tarihi: 2.7.2021
Güran T, İktisat Tarihi (1988)
Özalp A, Uluslararası Ticaretin Finansmanı Prensipleri ve Blockchain (1. Basım, 2018)
Sarıgül T, Dünyada ve Türkiye’de Blok Zinciri Teknolojisi: Finans Sektörü, Dış Ticaret ve Vergisel Düzenlemeler Üzerine Genel Bir Değerlendirme (2020)
Tanga, c. S. & Veelenturf, L.P., “The Strategic Role of Logistics in the İndustry 4.0 Era.” Transportation Research Part E (2019)
Uluslararası Ticarette Blokzinciri Dönemi Başlıyor (2021) Dünya – KPMG, Dünya Gazetesi
Dipnotlar
[2] Bahar Caner, “ Blokzinciri ile 30 Saniyede Ticaret” (2021), https://home.kpmg/tr/tr/home/medya/press-releases/2021/05/blok-zinciri-ile-otuz-saniyede-ticaret.html , Erişim Tarihi: 2.7.2021
[3] Tevfik Güran, İktisat Tarihi (1988), s.93
[4] Abdurrahman Özalp, Uluslararası Ticaretin Finansmanı Prensipleri ve Blockchain (1. Basım, 2018), s.24
[5] Betül Altay Topçu, Sevgi Sümerli Sarıgül, Dünyada ve Türkiye’de Blok Zinciri Teknolojisi: Finans Sektörü, Dış Ticaret ve Vergisel Düzenlemeler Üzerine Genel Bir Değerlendirme (2020), Avrupada Bilim ve Teknoloji Dergisi, s.28
[6] Abdurrahman Özalp, Uluslararası Ticaretin Finansmanı Prensipleri ve Blockchain (1. Basım, 2018), s.24
[7] Gökhan Aktaş, Akıllı Sınır Yaklaşımı Çerçevesinde Blok Zinciri Teknolojisinin Gümrük İşlemlerinde Potansiyel Kullanım Alanları (2018), Cilt (14), Gümrük ve Ticaret Dergisi, s.25
[8] Aktaş, Akıllı Sınır Yaklaşımı Çerçevesinde Blok Zinciri Teknolojisinin Gümrük İşlemlerinde Potansiyel Kullanım Alanları (2018), s.25
[9] Abdurrahman Özalp, Uluslararası Ticaretin Finansmanı Prensipleri ve Blockchain (1. Basım, 2018), s.27
[10] Blockchain Türkiye Platformu, Tedarik Zincirleri ve Uluslararası Ticaret Zinciri İçin Blok Zinciri, (2021), https://bctr.org/wp-content/uploads/2021/04/10-Tedarik-Zincirleri-ve-Uluslalarasi-Ticaret-için-Blok-Zinciri.pdf, Erişim Tarihi: 02.07.2021
[11] Uluslararası Ticarette Blokzinciri Dönemi Başlıyor (2021), Dünya – KPMG, Dünya Gazetesi, s.23
[12] Blockchain Türkiye Platformu, Tedarik Zincirleri ve Uluslararası Ticaret Zinciri İçin Blok Zinciri, (2021), https://bctr.org/wp-content/uploads/2021/04/10-Tedarik-Zincirleri-ve-Uluslalarasi-Ticaret-için-Blok-Zinciri.pdf, Erişim Tarihi: 02.07.202
[13] Tanga, c. S. & Veelenturf, L.P. (2019). “The Strategic Role of Logistics in the İndustry 4.0 Era.” Transportation Research Part E, s.4
1 comment