Merkeziyetsiz Sosyal Ağlar: Sosyal Medyanın Geleceği

Yazar: Melike ÇEVİK / Digicentralized Platformu

Sosyal ağlar, dünyanın dört bir yanındaki insanlarla bağlantı kurmamızı sağlayarak hayatımızın ayrılmaz bir parçası haline geldi. Bu ağlar, MySpace gibi ilk platformlardan Facebook ve Twitter gibi günümüzün gelişmiş ağlarına kadar zaman içinde gelişmiştir. Ancak sosyal ağların popülaritesi ve karmaşıklığı arttıkça, mahremiyet, veri kontrolü ve sansürle ilgili endişeler ortaya çıktı. Bu durum, var olan sorunları ele almayı ve sosyal medyaya daha kullanıcı merkezli bir yaklaşım sağlamayı amaçlayan merkeziyetsiz sosyal ağlar olarak adlandırılan platformların ortaya çıkmasına yol açmıştır.

Merkeziyetsiz Sosyal Ağlar Nelerdir?

Merkeziyetsiz sosyal ağlar, kullanıcılara verileri ve gizlilikleri üzerinde daha fazla kontrol sağlamak için tasarlanmıştır. Kullanıcı verilerini depolamak ve yönetmek için merkezi sunuculara dayanan geleneksel sosyal ağların aksine, merkeziyetsiz ağlar, kullanıcıların birbirleriyle doğrudan iletişim kurmasını ve içerik paylaşmasını sağlayan dağıtılmış bir mimari kullanır. Böylece kullanıcıların verileri üzerinde daha fazla kontrole sahip olmalarını sağlayıp merkezi sansür ve manipülasyon riskini azaltır.

Web3 sosyal ağları olarak da dile getirebileceğimiz merkeziyetsiz sosyal ağlar blokzincir teknolojisini kullanırlar. Bu ağların günümüz web2 sosyal ağlarından önemli diğer bir farkı, blokzincir altyapısının getirmiş olduğu kripto para, NFT gibi teknolojilerle yeni bir ekonomik modele sahip olmasıdır. Yani sosyal ağların merkezi web2 modelinden merkeziyetsiz web3 modeline evrilmesi sadece altyapıda yapılan bir değişiklik değil; kullanıcı niyeti ve para kazanma yöntemi bakımından bir değişimdir.

Merkeziyetsiz Sosyal Ağlar Nasıl Çalışır?

Merkeziyetsiz sosyal ağlar, iletişim ve veri paylaşımını yönetmek için blokzincilerinde dağıtılan akıllı sözleşmelerle desteklenen uygulamalarıdır. Bu nedenle bir dApp (merkeziyetsiz uygulama) sınıfı olarak nitelendirilebilirler. Akıllı sözleşmeler, merkeziyetsiz sosyal medya platformlarının iş mantığını karakterize eden arka uç (back-end) görevi görür. Kripto paralarla ödeme alma, NFT gibi hizmetler sunan dApp’leri destekleyerek kullanıcılar için geniş bir ekosistem yaratma potansiyeline sahiptir.

Geleneksel sosyal medya platformu, kullanıcı bilgileri ve program kodu gibi verileri depolamak için merkezi veritabanlarını kullanarak çalışır. Bu veritabanları, merkezi bir kontrol noktası ve tek bir arıza noktası görevi görür. Bu tür merkezi veritabanları arızalandığında, hizmette büyük kesintilere yol açarak kullanıcıların platforma erişememesine neden olabilir. Ayrıca tek bir noktadan kontrol edilebilmesi, kullanıcıların her zaman sansür tehdidiyle karşı karşıya kalmasına yol açar.

Öte yandan, merkezi olmayan sosyal ağlar, dünya çapında dağılmış binlerce düğümden oluşan eşler arası (P2P) bir ağ üzerinde çalışır. Bu yaklaşım, merkezi bir kontrol noktasına olan ihtiyacı ortadan kaldırır, bu da tek bir arıza noktasının tüm ağı çökertmesini neredeyse imkansız hale getirir. Arıza durumunda kalan düğümler çalışmaya devam ederek ağın kesintisiz çalışmasını sağlar. Bu tasarım, uygulamaları arızalara ve kesintilere karşı daha dirençli hale getirir ve kullanıcıların bir veya daha fazla düğümde yıkıcı bir arıza durumunda bile ağa her zaman erişebilmelerini sağlar.

Merkeziyetsiz Sosyal Ağların Avantajları ve Dezavantajlar

Avantajları

Merkeziyetsiz sosyal ağlar, geleneksel merkezi sosyal medya platformlarına göre çeşitli avantajlar sunar. Bu platformlar katılımı, topluluk oluşturmayı ve bilgi paylaşımını teşvik eden benzersiz avantajlar sağlar.

Merkeziyetsiz sosyal medyanın en önemli faydalarından biri artan mahremiyettir. Bu platformlar, kullanıcıların verilerini kontrol etmelerine ve sahiplenmelerine izin vererek, hükümetlerin veya büyük şirketlerin bu bilgilere erişmesini veya bunları kötüye kullanmasını zorlaştırır. Ayrıca kullanıcı verileri merkezi olmayan bir düğüm ağında saklanarak veri ihlali riskini azaltır.

Merkeziyetsiz sosyal ağlar ayrıca sansüre karşı direnç sağlar ve ifade özgürlüğünü destekler. Hiçbir merkezi otorite içeriği kontrol edemez veya sansürleyemez, bu da kullanıcılara gördükleri ve paylaştıkları üzerinde daha fazla kontrol sağlar. Ancak bu ölçülü olmama, siyasi yanlış bilgilendirmeye, siber zorbalığa ve suç faaliyetlerine de yol açabilir.

Diğer bir önemli fayda, kişisel veriler üzerinde sahiplik ve kullanıcının oluşturduğu içerik üzerindeki kontrolünün gelişmesidir. Merkeziyetsiz sosyal medya, kullanıcıların içeriklerinin haklarını elinde tutmasına izin verir ve karşılığında ödül kazanma fırsatı sunar. Merkeziyetsiz sosyal ağlar da açık kaynak idealleri üzerine kuruludur ve “aracı”yı ortadan kaldırarak içerik oluşturucuların içerikleri üzerinde doğrudan sahiplik sahibi olmalarına ve izleyicileriyle doğrudan etkileşim kurmalarına olanak tanır. Ayrıca, misli olmayan jetonlar (NFT’ler) ve uygulama içi kripto ödemeleri gibi gelişmiş para kazanma seçenekleri sunarlar.

Merkeziyetsiz sosyal ağlar, depolama için blokzincirleri kullanır. Böylece sunucu kesintilerine karşı daha az hassastır. Ayrıca, kişisel olarak tanımlanabilir bilgileri paylaşmadan oturum açma seçenekleriyle kullanıcılara yüksek düzeyde gizlilik ve anonimlik sunarlar.

Yönetişim, web3 sosyal ağlarının başka bir benzersiz özelliğidir. Merkezieyetsiz otonom kuruluşlar (DAO’lar), kullanıcıların net, doğrulanabilir ve kamu tarafından denetlenebilir akıllı sözleşmelerle ağın yönü ve gelişimi hakkında karar vermesine olanak tanır.

Özetle, merkezi olmayan sosyal ağlar, geleneksel merkezi sosyal ağlara göre daha demokratik ve açık bir alternatif sunarak daha güvenli, şeffaf ve kullanıcı merkezli bir sosyal medya deneyimi sunar.
Dezavantajları

Merkeziyetsiz sosyal ağlar birçok potansiyel fayda sunarken, dezavantajları da vardır. Bu ağlarla ilgili en büyük zorluklardan biri kullanılabilirlik ve benimsemedir. Henüz gelişmekte olan bir teknoloji olduğu için kullanıcılar temkinli yaklaşmaktadır. Twitter, Instagram gibi alışık oldukları, ticari ve sosyal faaliyetler açısından belli bir düzenlerinin oluştuğu platformları terk ederek merkeziyetsiz sosyal medya platformlarına geçmeleri kolay değildir.

Merkeziyetsiz sosyal medyalar alışılmışın dışında özelliklere sahip olduğu için çalışma mekanizmasını ve faydalarını anlamak kullanıcılara karmaşık gelebilmektedir. Bu platformların kendine özgü ekonomisi vardır ve bu ekonomi kripto paralar ile idame ettirilmektedir. Merkeziyetsiz bir sosyal medya kullanmak için kripto para alım-satımı yapmak durumunda olmak kullanıcıların geri durmasındaki bir diğer sebeptir.

Kullanıcılar sosyal medyada sürekli aktif işlemler yaparken bunun hızlı bir şekilde olmasını istemektedir. Geleneksel sosyal medya platformları işlem hızı bakımından kullanıcıları memnun eden bir seviyeye ulaşmışken merkeziyetsiz ağlarda hız bakımından daha yavaş kaldığı durumlar hala mevcuttur. Ayrıca yüksek trafiği ve büyük miktarda veriyi yönetirken ölçeklenebilirlik sorunuyla da karşı karşıya kalınmaktadır.

Merkeziyetsiz Sosyal Ağların Geleceği

Merkeziyetsiz sosyal ağların geleceği hala belirsiz, ancak iyimser olmak için birçok neden var. Daha fazla kullanıcı merkeziyetsiz ağların potansiyel faydalarının farkına vardıkça, bu ağların benimsenmesinde ve ana akım kabulünde artış görebiliriz. Ek olarak, blok zinciri ve merkezi olmayan kimlik gibi yeni teknolojiler ve trendler, bu ağları daha kullanıcı dostu ve erişilebilir hale getirmeye yardımcı olabilir. Bununla birlikte, bu ağların kullanılabilirlik, ölçeklenebilirlik ve teknik karmaşıklık dahil olmak üzere üstesinden gelmeleri gereken birçok zorluk da vardır. Bu zorluklar aşılabilirse, merkeziyetsiz sosyal ağlar, sosyal medya için daha kullanıcı merkezli ve mahremiyet odaklı bir geleceği temsil edebilir.

Digicentralized platformuna bağlantıdan ulaşabilirsiniz.

Blokzincir ve Kripto Paralar alanındaki tüm Blog yazılarımızı bağlantıdan okuyabilirsiniz.

Hukuk ve Bilişim Dergisi 13. Sayı’sındaki “Metaverse’te Kişisel Verilerin Korunması” isimli yazımızı okumak için bağlantıya tıklayınız.

Yazar: Melike ÇEVİK / Digicentralized Platformu