Metaverse Yapay Zekası Tarafından Oluşturulan Eserler
Yazar: Av. Ali ERŞİN (LL.M.)
Giriş
Bilindiği gibi günümüzde yapay zekalar da müzik üretebilmekte veya resim çizebilmektedir.[1] Bu düzeyde gelişen teknoloji, hukuki açıdan değerlendirme yapmayı da gerekli kılmaktadır. Metaverse dünyasında da yapay zeka teknolojisikullanılmaktadır.[2] Peki metaverse dünyasında yapay zekanın bir eser üretmesi halinde bu eserlerin hukuki durumu ne olacaktır?
Bu durumun doğrudan ve müdahale etmeden metaverse yapay zekasının eser oluşturması ve kullanıcının metaverse yapay zekasını aracı kılarak eserine katkı sunması olarak iki açıdan değerlendirilmesi gerektiğini düşünmekteyiz.
Doktrinde birçok yazar yapay zekanın eser sahipliği durumunu incelediğinden bu görüşlere başvurmak oldukça faydalı olacaktır. İlk olarak belirtmek gerekir ki, hukukumuzda eser olma şartlarının düzenlendiği FSEK m.1/B’de de belirtildiği üzereeserlerin sahibinin hususiyetinin taşınması gerekmekte olup, eser sahibinin gerçek kişi olması aranmaktadır.[3]Bu anlamda yapay zekalar eser sahibi olarak belirlenemeyecektir. Bu durumda yapay zekanın oluşturduğu ürünler de telif korumasına tabi olmayacağından eser olarak nitelendirilemeyecektir. Çünkü hususiyete sahip olabilmenin bir şartı da kişiliğe sahip olmaktır. TMK m.8 gereğince de yapay zekalar insan olmadığından ve kişiliğe sahip olmanın gerektirdiği hak ve borçlara da sahip olmadığından kişi olarak da nitelendirilemeyecektir.[4] Bunun yanında doktrinde buna yönelik sui generis düzenlemenin olabileceği de belirtilmekte[5], ayrıca birçok çözüm önerileri de getirilmektedir.
Kamunun Hak Sahibi Olma Görüşü
Yapay zekanın oluşturduğu eserlere yönelik hak sahipliği görüşlerinden ilki kamunun hak sahibi olmasıdır. Bu görüş özellikle serbest piyasada üretim ve hak kayıplarına büyük imkân sağlanabileceği sebepleri ileisabetli olarak değerlendirilmemektedir. Zira şirketler ve kişiler bu görüşün benimsenmesi durumunda yapay zekayı bu amaçla kullanamayacaktır.[6]
Yazılımcıların Hak Sahibi Olma Görüşü
Bu konuda ikinci görüş ise yazılımcıların hak sahibi olması görüşüdür. Bilindiği gibi yapay zekayı oluşturan bir veya birkaç yazılımcı mevcuttur. Bu yazılımcılar kodlar ve algoritmalar ile yapay zekanın hareket esaslarını belirlemektedir.
Yapay zekayı oluşturan yazılımcıların “yapay zekanın meydana getirdiği eserlerde eser sahibi” sayılması bir seçenek olarak karşımıza çıkmaktadır. Yapay zekaların da gelişmesi ilebirlikte artıkyazılan kodların yapay zeka tarafından çok farklı kodlara dönüştürülmesi sonucu doğduğu içinyazılımcıların bu eserlerde eser sahibi olmalarının mümkün gözükmediği doktrinde belirtilmektedir.[7] Bu anlamda bakıldığında, metaverse’ü üreten yazılımcıların metaverse içerisindeki yapay zeka tarafından üretilen eserlerde hak sahibi olabileceğinin mümkün gözükmediğini söyleyebiliriz.
Yatırımcının Hak Sahibi Olma Görüşü
Bu konuda bir diğer görüş ise “yatırımcının hak sahibi olması” görüşüdür. Bu konuda sinema eserlerinde mevcut korumalara benzer şekilde yatırımcının bağlantılı hak sahibi olması belirtilse de öncelikle yapay zekanın meydana getirdiği ürünlerin eser sayılmasının ardından bunu tartışabileceğimizden, bağlantılı hak sahibi olarak yatırımcı belirtilemeyecektir. Bu sebeple yapay zekanın sui generis düzenleme ile eser sahibi olması ve yatırımcının da yine buna bağlı olarak bağlantılı hak sahibi sayılması halinde ancak yatırımcı hak sahibi olabilecektir.
Elektronik Kişilik Modeli
Yapay zekanın hukuki durumu hakkında bir diğer görüş de “elektronik kişilik” modelidir. Avrupa Komisyonu Yasal İşler Komitesi 31 Mayıs 2017’de yayınladığı raporda otonom sistemlere elektronik kişilik verilebileceği görüşünü paylaşmıştır.[8]Elektronik kişiliği savunan kişilere göre tüzel kişilerden elde edilen tecrübeler ile bu kişilik verilebilecektir. Bunun yanında elektronik kişilik verilmesi durumunda kişiliğin ne zaman başlayacağı, ne zaman sona ereceği ve hak ve sorumluluklarının nasıl olacağı da sorun olarak karşımıza çıkmaktadır.[9] Bu kapsamda şu an hukukumuza göre yapay zeka sistemlerine elektronik kişilik verilmese de, bir kişiliğin verilmesi durumunda FSEK kapsamında eser sahibi olabileceklerini düşünmekteyiz.
Yukarıda yaptığımız açıklamalarla da birlikte, yapay zekanın oluşturduğu ürünlerin şu an için eser olarak sayılması mümkün gözükmemektedir. Tüm bunların yanında, Uluslararası Fikri Mülkiyet Hakları Koruma Derneği’nin (AIPPI) Ülkemizin de dahil olduğu 30 ülke katılımının sonucu oluşturduğu önergede daha esnek bir kriter benimsenmiştir. Yapay zekanın oluşturduğu ürünlerde, insan müdahalesinin olması, örneğin metaverse’te kullanıcıların da müdahalesi ile bu eserin oluşturulması durumunda, hususiyet şartının gerçekleştiği ve müdahaleyi yapan gerçek kişi tarafından eserin oluşturulduğunun sayılabileceği belirtilmektedir.[10]
Sonuç
Sonuç olarak metaverse dünyalarında, yapay zekanın kendi oluşturduğu ürünler eser olarak sayılamayacak ise de, bir kullanıcının müdahalesi olması halinde, burada eser sahibinin o kullanıcı olduğu söylenebilecektir. Böylece eser sahipliğinin sağladığı korumalardan bu kullanıcı yararlanabilecektir. Bunun yanında eser sahipliğinin uygulanamayacağı durumda, bu ürünlerin ticari olarak kullanılması hakkında metaverse platformunun haklarının belirlenmesi ayrı bir çalışma konusudur.
Yukarıda bahsettiğimiz üzere metaverse dışarısındaki eserler açısından eser türlerinin incelenmesi genel hükümlerden farklı özellikler içermeyeceğinden özel olarak incelenmeyecektir.
Yazarın tüm Blog yazılarına bağlantıdan ulaşabilirsiniz.
Yazarın yeni çıkan “Metaverse Dünyasında Fikri Hakların Korunması” isimli kitap bağlantısına bağlantıdan ulaşabilirsiniz.
Yazar: Av. Ali ERŞİN (LL.M.) – Hukuk ve Bilişim Dergisi Genel Koor.
[1] Balta Kaynak Büşra, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu Kapsamında Eser Kavramı ve Yapay Zeka Türleri, Seçkin Yayınları, Ankara 2021, s.87
[2] Sheridan E., Ng M. Vd., Framing the Future of Web 3.0, Goldman Sachs, Equity Research, December 10 2021, s. 4
[3] Balta Kaynak Büşra, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu Kapsamında Eser Kavramı ve Yapay Zeka Türleri, Seçkin Yayınları, Ankara 2021, s.95
[4] Balta Kaynak Büşra, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu Kapsamında Eser Kavramı ve Yapay Zeka Türleri, Seçkin Yayınları, Ankara 2021, s.95-96
[5] Gözübüyük Barış, Dr., Yapay Zekanın Meydana Getirdiği Fikri Ürünlere İlişkin 5846 Sayılı Fikir Ve Sanat Eserleri Kanunundaki Sorunlar Ve Çözüm Önerileri, Kırıkkale Hukuk Mecmuası, C: 1, S:1, 2021, s. 68
[6] Gözübüyük Barış, Dr., Yapay Zekanın Meydana Getirdiği Fikri Ürünlere İlişkin 5846 Sayılı Fikir Sanat Eserleri Kanunundaki Sorunlar Ve Çözüm Önerileri, Kırıkkale Hukuk Mecmuası, C: 1, S:1, 2021, s. 69
[7] Ersoy Çağlar, Robotlar, Yapay Zeka ve Hukuk, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, Mayıs 2019, s. 67
[8] Balta Kaynak Büşra, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu Kapsamında Eser Kavramı ve Yapay Zeka Türleri, Seçkin Yayınları, Ankara 2021, s.102
[9] Balta Kaynak Büşra, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu Kapsamında Eser Kavramı ve Yapay Zeka Türleri, Seçkin Yayınları, Ankara 2021, s.104
[10] Resolution 2019 – Study Question Copyright in artificially generated Works, AIPPI, 2019, 2019 AIPPI World Congress – London, Erişim Adresi: https://aippi.org/wp-content/uploads/2020/05/Resolution_Copyright_in_artificially_generated_works_English.pdf
[WK1]Temel eserleri ekle.