E-Sporda Sponsorluk Sözleşmesi
Kanan İbrahimli
İçindekiler
Sponsorluk Sözleşmesinin Tanımı ve Tarafları 2
Sponsorluk Sözleşmesinin Hukuki Niteliği 3
Sponsorluk Sözleşmesinin Sona Ermesi 4
Giriş
E-spor, dijital teknolojilerin gelişimiyle birlikte küresel ölçekte hızla büyüyen ve profesyonel bir sektör haline gelen bir alan olarak öne çıkmaktadır. Bu sektörde sponsorluk, finansal destek sağlama ve marka bilinirliğini artırma açısından kritik bir öneme sahiptir. Sponsorluk sözleşmeleri, e-spor organizasyonlarının, takımlarının ve oyuncularının sürdürülebilir bir yapıya kavuşmalarını sağlarken; sponsorlar için de geniş bir kitleye ulaşma ve pazarlama stratejilerini geliştirme fırsatı sunar.
E-spor sektöründe sponsorluk sözleşmeleri, geleneksel spor dünyasındaki benzerlerinden önemli farklılıklar göstermektedir. Bu farklılıklar, sektörün dijital yapısından, hedef kitlesinin genç ve teknolojiye entegre olmasından ve hızlı değişim gösteren bir yapıya sahip olmasından kaynaklanmaktadır. Ayrıca, bu sözleşmelerin düzenlenmesinde sektöre özgü etik kurallar, fikri mülkiyet hakları ve oyuncu sözleşmeleri gibi özel hususların göz önünde bulundurulması gerekmektedir.
Bu makalede, e-spor alanındaki sponsorluk sözleşmelerinin hukuki boyutları, tarafların hak ve yükümlülükleri, sektörel dinamiklerin sözleşme tasarımına etkisi ve sözleşme ihlallerinin sonuçları ele alınacaktır. E-spor sektörünün büyümesine paralel olarak bu alandaki hukuki düzenlemelerin önemi de artmakta, dolayısıyla bu konunun detaylı bir şekilde incelenmesi gerekliliği ortaya çıkmaktadır.
E-Spor Tanımı
Teknolojik gelişmelerin etkilediği alanlardan biri de hiç şüphesiz spor endüstrisidir. Rekabetçi oyunların oyuncularının turnuva şeklinde organizasyonlar özelinde örgütlenmesinin ulusal ve uluslararası arenaya taşınması e-sporu doğurmuştur. E-spor bazı çevrelerce spor olarak nitelendirilirken bazı çevreler ise bir spor dalı olarak kabul edilmemektedir (Demir & Sertbaş, 2020, s. 76; Doğu, 2020, s. 444-445; Kilci, 2021, s. 81).
E-spor dünyada 1990’larda ortaya çıkmasına rağmen Türkiye’de e-sporun yaygınlaşması 2000’li yıllara dayanmaktadır. 2011’de ise Türkiye Dijital Oyunlar Federasyon’u kurularak e-spor Türkiye’de yasal zemine kavuşmasına rağmen 2013’te ilgili kurum feshedilmiştir. 2018’de ise Türkiye E-Spor Federasyon’u kurularak e-spor tekrardan bir federasyon çatısı altında bağımsız olarak örgütlenmiştir (Doğu, 2020, s. 446).
E-spor sporcularında önemli olan meziyet sporcuların fiziksel yetenekleri değil mental yetenekleridir. İlgili mental yetenekler sporcuların kazanmalarını sağlamakta olup sponsorlar için önemli bir kriterdir (Demir & Sertbaş, 2020, s. 78). Bu bakımdan günümüzde e-spor endüstrisi ciddi bir ekonomik büyüklüğe erişmesinin yanında hemen hemen her profesyonel e-spor sporcusunun sponsorluk sözleşmesi imzaladığını görebiliriz.
Sponsorluk Sözleşmesinin Tanımı ve Tarafları
Sponsor kavramının linguistik kökeni eski Yunanca olup “vadetmek” anlamına gelmektedir. Tarihsel olarak bakıldığında sponsorluk tek taraflı ve karşılıksız bir kazandırmayı ifade etmesine rağmen günümüzde iki taraflı ve karşılıklı bir ilişkiyi ifade etmektedir (Grassinger, 2003, s. 19; İmamoğlu, 2003, s. 33; Atasoy, 2016, s. 5; Çakmak, 2019, s. 6; Kayapınar, 2021, s. 21).
Radyo ve Televizyon Yayınlarının Esas ve Usulleri Hakkında Yönetmeliği 4. maddesinde yayın sponsorluğu, “yayın hizmetinin sağlanmasıyla veya görsel-işitsel eserlerin üretimiyle bağlantılı olmayan gerçek veya tüzel kişilerin adını, markasını, logosunu, imajını, faaliyetlerini veya ürünlerini tanıtmak amacıyla programlara yönelik yaptığı her türlü katkı” şeklinde tanımlanmıştır. Gençlik ve Spor Müdürlüğü Sponsorluk Yönetmeliği 4. maddesine göre ise sponsorluk, “bu Yönetmelik kapsamındaki alanlara gerçek veya tüzel kişilerce, dolaylı olarak ticari fayda sağlamak ya da sosyal sorumluluklarını yerine getirmek amacıyla iletişim olanakları karşılığında ayni ve/veya nakdi destekte bulunulması” şeklinde tanımlanması yanında Tütün Mamulleri ve Alkollü İçkilerin Satışına ve Sunumuna İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliği 4. maddesinde “ürünün tanıtımını amaç edinen ya da tanıtımı yönünde doğrudan veya dolaylı etkisi olan her türlü olaya, faaliyete ya da gerçek veya tüzel kişiye katkıda bulunma” şeklinde tanımlanmıştır.
Sponsorluk sözleşmesinin esaslı unsurları, faaliyet; destekleme ve tanıtımdır (Çakmak, 2019, s. 67-68; Kayapınar, 2021, s. 54). Bu bakımdan e-sporda sponsorluk sözleşmesinin kurulabilmesi için e-spor faaliyeti, e-spor sporcusunun desteklenmesi ve sponsorun tanıtılmasını içermelidir.
Sponsorluk sözleşmesinin sponsor ve desteklenen olmak üzere iki tarafı mevcuttur. Sponsor, destekleneni çeşitli (maddi, ayni ve hizmet) edimlerle destekleyen taraf olup desteklenen ise ilgili destekleri alan taraftır (İmamoğlu, 2003, s. 77, 100; Grassinger, 2003, s. 84, 87; Çakmak, 2019, s. 64, 66; Atasoy, 2016, s. 80, 82; Kayapınar, 2021, s. 51-53). Bu bakımdan e-sporda sponsorluk sözleşmesinin bir tarafı desteklenen konumunda olan e-spor sporcusuyken diğer taraf ilgili sporcuyu destekleyen sponsordur.
Sponsorluk Sözleşmesinin Hukuki Niteliği
Sponsorluk sözleşmesinin tarafları itibariyle tam iki tarafa borç yükleyen bir sözleşmedir (İmamoğlu, 2003, s. 118; Grassinger, 2003, s. 78; Çakmak, 2019, s. 89; Atasoy, 2016, s. 118; Kayapınar, 2021, s. 78).
Tarihsel olarak ivazsız olmasına karşın günümüzde sponsorluk sözleşmesi ivazlı bir sözleşmedir (Grassinger, 2003, s. 78; Çakmak, 2019, s. 91-92; Kayapınar, 2021, s. 79).
Sponsorluk sözleşmesinin sürekli borç ilişkisi doğurup doğurmadığı değerlendirildiğinde sponsorluk sözleşmesinde ifa menfaati zamana yayılmıştır. Bu bakımdan bazı durumlarda sponsorun asli edimi ani edimli olarak gerçekleşse de desteklenin asli edimi kural olarak zamana yayılmış olduğundan sponsorluk sözleşmesi sürekli borç ilişkisi doğuran sözleşme olarak değerlendirilmelidir (İmamoğlu, 2003, s. 124; Grassinger, 2003, s. 80; Çakmak, 2019, s. 90-91; Atasoy, 2016, s. 120-122; Kayapınar, 2021, s. 79-80). Sponsorluk sözleşmesinin sona ermesi bakımından sürekli borç ilişkisi doğurması dikkate alınacak olup ilgili hükümler uygulama alanı bulacaktır.
Sponsorluk sözleşmesinin bir isimsiz sözleşme olarak niteliği ise tartışmalıdır. Ağırlıklı görüşe göre sponsorluk sözleşmesinin asli unsurları isimli sözleşmelerde yer almadığı için sponsorluk sözleşmesi birer kendine özgü sözleşmedir (Grassinger, 2003, s. 75; Çakmak, 2019, s. 99; Atasoy, 2016, s. 138-139; Kayapınar, 2021, s. 90). Öğretideki azınlık görüşe göre ise sponsorluk sözleşmesinin asli unsurları isimli sözleşmelerde yer alması nedeniyle sponsorluk sözleşmesi karma sözleşme olarak nitelendirilmesi gerekmektedir (İmamoğlu, 2003, s. 162-163). Şahsi kanaatime göre sponsorluk sözleşmesinin asli unsurlarının isimli sözleşmelerde yer aldığı görüşüne katılmak mümkün olmamakta olup öğretide ağırlıklı görüş olan kendine özgü sözleşme olduğu görüşüne katılmaktayım.
Sponsorluk Sözleşmesinin Sona Ermesi
Yukarıda da değindiğimiz üzere birer sürekli borç ilişkisi doğuran bir sözleşme olan sponsorluk sözleşmesine sürekli borç ilişkisi doğuran sözleşmelerin sona ermesine ilişkin hükümler uygulanmaktadır. Bu bakımdan sponsorluk sözleşmesinin sona erme halleri kendiliğinden sona erme ve tarafların iradesiyle sona erme olmak üzere iki grup içinde değerlendirilmelidir.
Kendiliğinden sona erme halleri sponsorluk sözleşmesinin süre sebebiyle, taraflardan doğan sebeplerle ve imkânsızlık sebebiyle sona ermesi olarak sıralanabilir. Sponsorluk sözleşmesi uygulama sezonluk akdedilmekte olup ilgili sürenin sona ermesiyle sözleşme sona ermektedir ancak sözleşmede belirtilen opsiyon hakkı denilen bir hakla sözleşmesinin süresi uzatılabilmektedir. Taraflardan doğan sebepler ise ölüm, fiil ehliyetinin kaybı ve iflas örneklendirilebilir. İmkânsızlık sebebiyle sona erme ise sözleşme kapsamındaki edimlerin ifasının mümkün olmadığı durumlarda ortaya çıkmaktadır (İmamoğlu, 2003, s. 103-104; Çakmak, 2019, s. 123-126; Grassinger, 2003, s. 164-168; Kayapınar, 2021, s. 134-136). E-spor niteliği gereği diğer faaliyetlerden farklıdır. Bu bakımdan örnek olarak pandemi sebebiyle ifa edilemeyen sponsorluk sözleşmeleri yargıya konu olduğu uyuşmazlıklarda pandemi birer ifa imkansızlığı olarak kabul edilmiştir. Örnek olarak İstanbul 16. Asliye Ticaret Mahkemesi’nin 04.07.2023 tarih ve 2020-686/353 sayılı kararında pandemi sponsorluk sözleşmeleri için birer ifa imkansızlığı olarak kabul edilmiştir ancak pandemi döneminde e-spor faaliyeti devam ediyorsa; örnek olarak turnuvalar devam ediyorsa bu durumda e-spor sponsorluk sözleşmeleri için pandemi birer ifa imkansızlığı olarak kabul edilmeyecektir.
Tarafların iradesiyle sona erme hallerinden ilki tarafların anlaşması suretiyle sona erme halidir. Sürekli borç ilişkisi doğuran sözleşme olan sponsorluk sözleşmesinin tarafların iradesiyle diğer sona erme hali ise sözleşmesinin fesih yoluyla sona erme halidir. Bu bakımdan fesih olağan ve olağanüstü fesih olarak ikiye ayrılmaktadır. Olağan fesih tarafların süre vermek suretiyle tek taraflı olarak sözleşmeyi sona erdirme haliyken olağanüstü fesih ise haklı bir sebebin varlığı halinde sözleşmenin feshedilmesidir (Grassinger, 2003, s. 168-172; Çakmak, 2019, s. 126-128; Kayapınar, 2021, s. 137-140; Seliçi, 1976, s. 132, 156).
E-spor bakımından olağanüstü feshe sebep olarak haklı nedenler değerlendirilmelidir. Yargı kararlarında karşımıza e-spor özelinde bir haklı neden çıkmamaktadır ancak spor uyuşmazlıklarına baktığımıza belirli örnekler üretmek mümkündür. Bu bakımdan e-spor endüstrisinde sponsorun birçok ayni ve hizmet edimi borcu altına girdiği görülmektedir. İlgili edimleri gereği gibi ifa edememesi olağanüstü fesih hakkı doğurmaktadır. Diğer yandan e-spor sporcusunun faaliyeti gereği gibi yerine getirememesi durumunda olağanüstü fesih hakkının doğduğunu söylemek mümkündür.
Sonuç
E-spor sektörü, dijital çağın yükselen yıldızlarından biri olarak hızla büyümekte ve sponsorluklar, bu büyümenin en önemli itici güçlerinden biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Sponsorluk sözleşmeleri hem organizasyonlar hem de sponsorlar için karşılıklı fayda sağlayan bir yapıyı mümkün kılarken, bu sözleşmelerin hukuki ve sektörel dinamiklere uygun şekilde düzenlenmesi büyük önem taşır.
E-sporun doğası gereği, sponsorluk sözleşmeleri yalnızca finansal desteği değil, aynı zamanda markaların e-spor ekosistemiyle bütünleşmesini, dijital pazarlama stratejilerinin geliştirilmesini ve geniş bir kitleye ulaşılmasını sağlamaktadır. Ancak, bu süreçte tarafların hak ve yükümlülükleri net bir şekilde tanımlanmalı ve sektörün hızlı değişim dinamikleri dikkate alınmalıdır. Özellikle fikri mülkiyet hakları, etik kurallar ve oyuncu sözleşmeleri gibi hususların sözleşmelerde yer alması, olası uyuşmazlıkların önlenmesi açısından kritik öneme sahiptir.
Sonuç olarak, e-spor sponsorluk sözleşmelerinin hukuki altyapısının güçlendirilmesi ve sektöre özgü düzenlemelerin geliştirilmesi, sektörde sürdürülebilirlik ve güven ortamı yaratılmasında önemli bir rol oynayacaktır. Bu alandaki hukuki çalışmaların ve akademik araştırmaların artırılması, hem sektörün gelişimine katkı sağlayacak hem de sponsorluk ilişkilerinde yaşanabilecek potansiyel sorunların önüne geçecektir. E-sporun gelecekteki büyüme potansiyeli göz önünde bulundurulduğunda, sponsorluk sözleşmelerinin doğru şekilde yapılandırılması, bu ekosistemin tüm paydaşları için daha sağlam bir zemin oluşturacaktır.
Kanan İbrahimli’nin 15. Sayı’mızdaki “Deepfake ve Adli Bilişim” isimli yazısını bağlantıdan okuyabilirsiniz.
Yazarın tüm blog yazılarını okumak için bağlantıya tıklayınız.
Kaynakça
Atasoy, K. (2016). Spor Sponsorluğu Sözleşmesinin Hukuki Niteliği. On İki Levha Yayıncılık: İstanbul.
Çakmak, O. (2019). Spor Sponsorluğu Sözleşmesi. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık,.
Demir, A., & Sertbaş, K. (2020). E-Spor: Spor Endüstrisinde Yeni Bir Ekonomi. USBAD Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi -, 3(3), s. 73-88.
Doğu, H. M. (2020). E-Spor ve E-Spor Hukuku’nda Sporcu Sözleşmeleri. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 69(2), s. 443-453.
Grassinger, G. E. (2003). Sponsorluk Sözleşmesi. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
İmamoğlu, S. H. (2003). Sponsorluk Sözleşmesi. Ankara: Yetkin Yayınları.
Kayapınar, H. (2021). Sponsorluk Sözleşmesi. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Kilci, A. K. (2021). Spor ve Dijital Oyunda Son Nokta: ESpor (2 b.). Ankara: Gazi Kitabevi.
Seliçi, Ö. (1976). Borçlar Kanununa Göre Sözleşmeden Doğan Sürekli Borç İlişkilerinin Sona Ermesi. İstanbul: Fakülteler Matbaası.