
Kripto Para Borsalarında Hak İhlalleri
Giriş
İçinde bulunduğumuz yıl, kripto para sektörü açısından birçok gelişmenin ve değişmenin yaşandığı bir yıl olmuştur. Kripto paralar, Türk Hukukunda ilk defa düzenlenmiş, “kripto varlık” olarak kavramlaştırılmış ve kripto para borsaları içerisinde (kripto varlık hizmet sağlayıcılar) yapılan işlemler MASAK mevzuatına tabileştirilmiştir. Bu gelişmelerin yanında, adli açıdan önemli olaylardan birisi de, birçok kripto para borsasında yaşanan büyük çaptaki hak ihlalleridir. Bu yazımızda, bu hak ihlalleri, hukuk tekniği ve uygulama açısından incelenecek, ve bunlara ilişkin gidilebilecek hukuki yollar değerlendirilecektir.
Kripto Para Borsalarında Hak İhlalleri
Özellikle bulunduğumuz yılda, ülkemizde 2 kripto para borsasında doğrudan dolandırıcılık yaşanmış, 1 borsada ise sistem işleyişinden veya kötü hizmetten dolayı, birçok insan hak kaybına uğramıştır. Bunların yanında, bazı kişiler ise, borsa (kripto varlık hizmet sağlayıcı) dahi kurmadan kişileri dolandırabilmişlerdir.
Tüm bunların dışında, 2016 yılında dahi farklı dolandırıcılıklar yaşanmıştır.
Hak İhlali Çeşitleri
Bu dolandırıcılıkların işlenme şekilleri şu kategorilerde toplanabilir:
1- Borsa (kripto para işlem platformu) sahiplerinin, elde edilen fonları kendi çıkarlarına kullanmaları
Bu dolandırıcılık çeşidinde, genellikle “anonim şirket” şeklinde kurulan borsaların ortakları, şirket hesabındaki fiyat paraları çekmekte ve yurtdışına firar etmektedirler.
2- Borsaların, kâr amacıyla, belirli saatlerde işlemleri kapatmaları veya kısıtlamaları
Borsalar, bazı kripto varlıkların aniden yükselmesi veya düşmesi anında, işlem bazında veya tüm borsa bazında işlemleri durdurabilmektedirler. Bu durma, sistemsel sorunlar veya başka sebeplerle olabilmektedir. Bu durumlarda da birçok hak kaybı olmakta ve kişiler, daha sonra borsaların bu hak kayıplarını telafi etmediklerini görmektedirler. Bu durumlarda gerekli hukuki yollara başvurmak önem arz etmektedir.
3- Borsaların, manipülasyon yaparak, hayali işlemler gerçekleştirmeleri
Kripto varlık işlem platformları, değerlerinde artış veya azalış yapmak adına, hayali olarak işlem gerçekleştirebilmektedirler. Bu durumun fark edilmesi zor olsa da, hukuki yollar ile borsalara büyük hukuki tedbirler getirilebilecektir.
4- Hayali kripto para yatırımları
Kişiler, hayali olarak kripto para (varlık) oluşturabilmekte ve kişilerden yatırım alabilmektedirler. Bunun sonucu olarak da kişilerin yatırımları gasp edilmektedir.
Borsalarda Hak İhlallerine Karşı Başvurulabilecek Hukuki Yollar
Kripto para işlem platformları, yani borsaları, 1 Mayıs’ta “Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmelik’te Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile, “kripto varlık hizmet sağlayıcı” olarak Avrupa’daki düzenlemelere benzer şekilde kavramlaştırılmış ve Mali Suçları Araştırma Komisyonu (MASAK) yükümlüsü sayılmışlardır. Bu konu ayrı bir makale konusu olmakla birlikte, kripto varlık hizmet sağlayıcıları, hukuki olarak başka bir düzenlemeye tabi değildir. Bu sebeple, bilgi sistemleri ve idari sistemler olarak belli standartlara tabi olmaları, ülkemizde bir zorunluluk arz etmemektedir. Bu da hukuki ve finansal güven konusunda oldukça bu platformları aşağı düşürmektedir.
Hak İhlali Çeşitlerine Göre Hukuki Yollar
1- Borsa (kripto para işlem platfomru) sahiplerinin, elde edilen fonları kendi çıkarlarına kullanmaları
Türk Ceza Kanunu m. 157’de “dolandırıcılık” suçu düzenlenmiştir:
TCK m.157: “Hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp, onun veya başkasının zararına olarak, kendisine veya başkasına bir yarar sağlayan kişiye bir yıldan beş yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezası verilir. “
Bu kapsamda, kripto para borsaları (kripto varlık hizmet sağlayıcı) nezdinde gerçekleştirilen bu fiillerde, eğer dolandırıcılık kastı, mağdurların mallarını vermeleri anında mevcut ise, “dolandırıcılık suçu” kapsamına girebileceği söylenebilecektir. Fakat bu kasıt önceden mevcut değil, sonradan oluştu ise, “TCK m. 155” bağlamında “ güveni kötüye kullanma” suçu oluşacaktır.
TCK m.158’de “nitelikli dolandırıcılık” düzenlenmiştir. İlgili madde’ye göre, “f) Bilişim sistemlerinin, banka veya kredi kurumlarının araç olarak kullanılması suretiyle….” Ve “h) Tacir veya şirket yöneticisi olan ya da şirket adına hareket eden kişilerin ticari faaliyetleri sırasında; kooperatif yöneticilerinin kooperatifin faaliyeti kapsamında…” gerçekleşmesi, nitelikli dolandırıcılık suç unsurları arasında sayılmıştır. ( Solmaz 2020 )
Tüm bu sebeplerle, sayılan fiiller, nitelikli dolandırıcılık olarak değerlendirilecek ve kanaatime göre, bilişim sistemi aracılığı ile dolandırıcılık olarak değerlendirilebilecek ve dolandırıcılar hakkında “ 4 yıldan 10 yıla kadar hapis cezası” ile “elde edilen menfaatin iki katı veya daha fazlası” adli para cezasına hükmolunabilecektir. ( Türk Ceza Kanunu 2005 )
Malların alınması anında bir kasıt söz konusu değil ise, belirttiğimiz üzere Türk Ceza Kanunu m.155 uyarınca “ güveni kötüye kullanma “ suçu söz konusu olacaktır. Madde metni şu şekildedir:
“ Başkasına ait olup da, muhafaza etmek veya belirli bir şekilde kullanmak üzere zilyetliği kendisine devredilmiş olan mal üzerinde, kendisinin veya başkasının yararına olarak, zilyetliğin devri amacı dışında tasarrufta bulunan veya bu devir olgusunu inkar eden kişi, şikayet üzerine, altı aydan iki yıla kadar hapis ve adlî para cezası ile cezalandırılır. “
Mağdurlar ise Türk Ceza Kanunu ve özel hukuk hükümlerine göre varlıklarını geri alabilme imkanına sahiptir.
2- Borsaların, belirli saatlerde işlemlerinin durması veya kısıtlanması
Borsalar nezdinde, kripto varlıklarda büyük düşüş veya büyük yükseliş olması durumunda, sistemde yaşanan fazla girişler sebebiyle veya başka sebeplerle borsaya girişlerde veya bazı kripto varlıkların alım-satımında bazı kısıtlamalar olmaktadır.
Bu durumlarda, borsalar tarafından kasten yapılan bir durum olduğu durumlarda, Türk Ceza Kanunu bakımından suç oluşabileceğinin yanında, “Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun” uyarınca “tüketici hakem heyeti” veya “tüketici mahkemeleri ”ne gerekli hukuki başvurular yapılabilecektir.
3- Borsaların, manipülasyon yaparak, hayali işlemler gerçekleştirmeleri
Kripto varlıklar hukuki olarak, sermaye piyasası aracı değildir. Kripto para hizmet sağlayıcıları (borsaları) ise sermaye piyasası kurumu veya aracı kurum değildir. Bu kapsamda, borsaların manipülasyonları da, SPK suçları kapsamında şu an için yer almamaktadır. Bunun yanında, bu kapsam, ülkelerden ülkeye de değişiklik gösterecektir.
Tüm bu sebeplerle, kripto para borsalarında gerçekleşen manipülasyonları, Türk Ceza Kanunu anlamında değerlendirmek gerekmektedir. Bu kapsamda, kripto para borsalarında (kripto varlık hizmet sağlayıcı) borsaların manipülasyon yapması, eğer borsalar, bu durumdan bir yarar elde ediyorlar ise, yine kastın mağdurlardan malların alımı anında olması durumunda “TCK m.158” bağlamında “nitelikli dolandırıcılık”, kastın sonradan oluşması durumunda ise TCK m.155 bağlamında “güveni kötüye kullanma” suçlarının oluşacağı kanaatindeyiz.
4- Hayali kripto para yatırımları
Hayali kripto para yatırımlarının izinsiz şekilde çalınması durumu da, Türk Ceza Kanunu m.158 anlamında bilişim sistemleri vasıtasıyla işlenen “nitelikli dolandırıcılık” suçu oluşacaktır.
Sonuç
Bahsettiğimiz üzere, Hukukumuzda kripto varlık hizmet sağlayıcı olarak tanımlanmış kripto para borsaları, “denetim, bilgi sistemi ve idari sistemler” olarak ayrı bir standarta tabi değildir. Bu sebeplerle, bu platformlar nezdinde birçok hak kayıplarının yaşandığı işlemler gerçekleşmektedir.
Kullanıcıların, işlem yapacakları kripto para alım satım platformlarında sermaye yapısı, yönetim ve üst düzey yöneticiler, müşteriyi tanıma (KYC) kuralları, komisyonlar, kurulu bulunduğu/yerleşik olduğu ülke gibi hususlara dikkat etmeleri önemlidir. ( Öztürk 2020 : 3 )
Yazar: Av. Ali ERŞİN
Yazarın tüm yazılarını bağlantıdan görebilirsiniz.
Ayrıca “ Türkiye ve Dünya’da ICO Uygulamaları” isimli yazıya da bağlantıdan ulaşabilirsiniz.
KAYNAKÇA
ÖZTÜRK, Ayça Aktolga (2020), Kripto Paralara Yönelik Dolandırıcılık Yöntemleri, Finans Hukuku Gündemi Dergisi
SOLMAZ, Burcu, “Kripto Paralar ve Ceza Hukuku”, https://www.solmazlaw.com/2021/05/08/kripto-paralar-ve-ceza-hukuku/ [27.06.2021 ].
Türk Ceza Kanunu, 2004 (Kanun no: 5271)
11 comments