TÜRKİYE’DE VE DÜNYA’DA ICO UYGULAMALARI

1. Giriş

ICO (Initial Coin Offering) olarak adlandırılan kriptopara ile fon toplama süreci, kısa sürede yüzlerce projenin fon toplama amacıyla dijital jetonlar üretip satışa sunmasını kolaylaştırmıştır.

2017 yılında toplam 6,22 Milyar Dolar değerinde 875 adet ICO; 2018’de toplam 7,85 Milyar Dolar değerinde 1258 adet ICO; 2019’da ise toplam 371 Milyon Dolar değerinde 109 ICO tamamlanmıştır. (Blockchain Türkiye 2020:11)

2. ICO ve Türleri

Bu kapsamda kripto para ile fon toplama olarak adlandırılabilecek Initial Coin Offering (İlk Para Arzı), fon toplama sonrası, fonlayanlara yaptığı katkılara ve token türlerine  göre birkaç kategoriye ayrılmaktadır:

2.1.Fayda Token’ları (Utulity Tokens): Bu token türü, ICO sonrası yatırımcılara, ICO’ya esas projeden faydalanma hakkı sunmaktadır. Bu faydalanma, hizmete erişim, avantajlarından yararlanma, ayrıcalıklara sahip olma gibi türlerde karşımıza çıkabilmektedir. (Tevetoğlu 2020:52)

2.2.Menkul Kıymet Tokenı (Security Tokens): ICO yatırımcılarına, ICO’ya esas projede veya ICO’yu çıkaran şirkette hisse alma veya tahvil benzeri hak (Tevetoğlu 2020:53) veren tokenlardır. Bu token türlerinde SPK mevzuatı ve denetimi gündeme gelmektedir. (Tevetoğlu 2020:53)

2.3.Değer Tokenları (Currency Token): Amacı projeye kişileri katmak veya fayda sağlamak olmayan, sadece bir yeni Token, Coin çıkarmak olan projelerdir.

Ülkelere ve Bölgelere göre ICO’ların hukuki durumu aşağıda belirtilmiştir:

3.ICO’ların Hukuki Durumları

3.1.Türkiye:

  ICO’lar, ülkemizde özel bir düzenlemeye tabi değildir. Bunun yanında, Ülkemizde benzer şekilde “kitle fonlaması” düzenlemesi mevcut olsa da, bunlar kripto paralar ile değil, diğer dijital ortamlarda gerçekleşmektedir.

  Ülkemizde bu konuda yasaklama mevcut değildir, genel olarak SPK mevzuatı hükümlerinin uygulanacağını söylemek doğru olur.

  Chicago merkezli CBOE Borsası, SEC görüşü hakkında SPK’ya yaptığı başvuruda; bitcoine dayalı vadeli işlem başlaması, Bitcoine dayalı Borsa Yatırım Fonları’nın işleme alınması bilgisini istenmiş ve SPK görüşünü şu şekilde belirtmiştir:

  • Ülkemizde sanal para birimlerine yönelik bir düzenleme yoktur.
  • SPK mevzuatı içerisinde türev araçlara dayalı yapılacak işlemler arasında sanal paralar yoktur.
  • Müşterilere yönelik kripto paralar ile spot veya türev işlemler yapılamaz.

SPK nezdinde ICO platformlarına yönelik düzenlemeler devam etmektedir.

“Token satışı” faaliyetlerinin kurum nezdinde düzenlemeye tabi olup olmayacağı, duruma göre değişecektir. İkincil düzenlemeler yürürlüğe girdiğinde daha da herşey belirli olacaktır. Lakin bu zamana kadar her türlü ICO ve kitle fonlaması cezaya tabi olacaktır. (BBC News 2021, https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-56768459 )

SPK, ayrıca ICO faaliyetlerinin “TCK 157 ve 158 çerçevesinde “dolandırıcılık suçu” kapsamına gireceğini belirtmiştir.

3.2.Amerika:

Amerika’da kripto para ve ICO konusunda eyaletler, farklılık arz edecek düzenlemelere sahiptir. Bu böyle olsa da, Federal Hükümet, ICO konusunda yasal kabul edecek veya yasaklayacak bir düzenleme de getirmemiştir.

ABD’de ICO faaliyetlerine ilişkin olarak Menkul Kıymetler Borsa Komisyonu (SEC) çalışmalar yürütmektedir. Bu çalışmada, özellikle 1934’te Howey Co. Davası sonucunda çıkan bir içtihattan yola çıkarak, “Howey Test” uygulanmaktadır. Howey Test kriteri sağlanıyor ise, bir kripto varlık arzı menkul kıymet değeri kazanacak ve SEC düzenlemelerine tabi olacak, lisansa, izne ihtiyacı olacaktır.

Howey Test’in yanı sıra, SEC 3 Nisan 2019 tarihinde yayınlamış olduğu bir kılavuz ile bir dijital varlığın menkul kıymet olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceği ve buna bağlı olarak ABD federal menkul kıymetler kanununa tabi olup olmadığının saptanmasına ilişkin bir çerçeve metin de yayımlamıştır. Ayrıca, SEC dijital varlıklara yönelik ilk eylemsizlik kararını da yayımlamıştır.

3.3.Avrupa

Avrupa’da ICO’lar konusunda çalışmalar devam etmekte olup, Amerika Birleşik Devletler’e yakın şekilde tamamen bir yasaklama veya izin verme söz konusu değildir. Bu kapsamda yine ICO’nun arkasındaki projelerin içeriğine göre değişecek bir belirleme yapılacak ve o şekilde sermaye piyasaları düzenleyici ve denetleyici kurumlarına bağlılığı oluşacaktır.

Avrupa’da ICO’lar hakkında aşağıdaki düzenlemeler mevcuttur(Öztürk-Dağlı vd. 2021:52):

3.3.1.Market Abuse Regulation

Finansal platformlardaki manipülasyonların önüne geçmek için, AB’de, 2016’da “Market Abuse Regulation(MAR)” yayınlanmıştır. ICO ihraç edenler de, bu regülasyona göre birçok yasaklara ve zorunluluklara tabi olacaktır.

3.3.2.Markets in Financial Instruments Directive (MiFID II)

Finansal enstrümanlar market direktifi, Avrupa’da finansal enstrümanlardaki uygunsuzluklara kapsamlı bir çalışma yapmak için getirilmiştir.

3.3.3.UCITS Directive

ICO varlıkları, “transfer edilebilir(devredilebilir) menkul kıymet” ise, UCITS Directive(Undertakings for Collective Investment in Transferable Securities Directive)’e tabi olacaktır.

3.3.4.AIFM Direktifi (Alternative Investment Fund Managers Directive)

Ayrıca yatırım fonları, hukuki altyapısına bakılmaksızın AIFM Direktifi uyarınca da “alternatif yatırım fonu” olarak değerlendirilebilir.

Alternatif Yatırım Fonu Yöneticileri Direktifi (AIFMD), aşağıdakilere ilişkin kuralları içerir:            Düzenleyici ve denetleyici kurumlarca yetkilendirme, operasyon uygulamaları ve şeffaflık.

3.3.5.EMIR(Avrupa Tezgahüstü Ticaret Yasası)

Bu fonlar için, Avrupa Tezgahüstü Ticaret Yasası(EMIR) da uygulanabilecektir.

Bu düzenleme de doğrudan ICO’ları hedeflememekte ise de, genel hükümlere göre ICO’lar EMIR’e de uyumlu olmak zorundadır.

3.3.6.Prospectus Directive (2003/71/EC)

Avrupa düzenlemelerinde ICO’ların geçerli olabilmesi için de, “Prospectus Regulation”a uygun olmaları gerekmektedir. Bu uyumluluk için de, arz edilmiş araçlarda şu 3 şart aranmaktadır:

  • Transfer edilebilirlik
  • Standartizasyon
  • Tartışılabilirlik

Bu 3 şarta sahip ICO’lar, Prospectuss Directive’a uyumlu olmak zorundadır. Ayrıntılı olarak incelenmesi, ayrı bir makalenin konusu olabilecek olmakla birlikte, Prospectus Directive’in izahname zorunluluğu veya muafiyeti ile ilgili olduğu söylenebilecektir. (Norton Rose Fulbright 2021, https://www.nortonrosefulbright.com/en/knowledge/resources-and-tools/capital-markets-union/prospectus-regulation )

3.3.7.Avrupa   Ülkeleri Özelinde ICO’ların Durumu

3.3.7.1.ICO’lar Konusunda Açık Proaktif Yaklaşım Sergileyen Ülkeler: Malta, İsviçre, Litvanya, Cebelitarık, Jersey ve Man Adası(Zureck 2020:49)

Bu ülkelerin, açık-kapı bırakarak, ICO’lara olumlu baktığı söylenebilecektir.

Bu ülkelerin ortak özelliği, ICO’ların ileride daha düzenli ve ülkede tanınmış şekilde ilerlemesi için, sınıflandırılmış, anlamlandırılmış ve kategorize edilmiş şekilde ilerlemesidir( Zureck 2020:49).

3.3.7.2.ICO’ların Düzenlenmesi Konusunda Temkinli Ülkeler: Avusturya, Belçika, Bulgaristan, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Almanya, İrlanda, Lüksemburg, Hollanda, Portekiz, İspanya, Birleşik Krallık, Lichtenstein ve Guernsey( Zureck 2020:49).

Bu ülkeler, kısıtlama veya yasaklama gerçekleştirmese de, yasallığı ve yaygınlaşması konusunda temkinli yaklaşmaktadır. Bu ülkelerde ICO’lar, genel hükümlere tabi olacaktır( Zureck 2020:49).

3.3.7.3.ICO’ları Tanımlamayı Düşünmeyen Ülkeler: Hırvatistan, Çek Cumhuriyeti, Yunanistan, Macaristan, İtalya, Letonya, Polonya, Kıbrıs Cumhuriyeti, Romanya, Slovakya, Slovenya, İsveç, Norveç ve İzlanda( Zureck 2020:49).

Bu ülkelerde ICO’ların tanımı ve tanınması konusunda bir yaklaşım gözükmemektedir. Yine de ICO’lar bu ülkelerde tamamen yasaklanmış veya izin verilmiş durumda da değildir. (SMSG 2018)

İsviçre; İsviçre, Zug kentinde kurduğu Kripto Vadisi (Crypto Walley) ile birçok yatırımcı için ilgi odağı olmuş; ICO ve kriptopara düzenlemelerinde de önemli adımlar atmıştır. Örneğin; İsviçre Mali Piyasaları Denetim Otoritesi (Swiss Financial Market Supervisory Authority; FINMA), jeton/tokenları ödeme jetonları (payment tokens), varlık jetonları (asset tokens) ve hizmet jetonları (utility token) çeşitlere ayırmıştır. Böylece, jetonlar hem bir menkul kıymet hem de bir ödeme aracı olarak kabul edilmiştir.

Malta ise kriptoparalara ve ICO projelerine tam destek sağlayacağını açık bir şekilde ifade etmiş ve bu alanda düzenleme çalışmalarına başlayan ilk ülke olmuştur.

3.4.Afrika

Afrika ülkelerindeki mobil telekomünikasyona bağlı gelişmeler finansal işlemlerdeki yeni teknolojilerin de önünü açmaktadır. Finansal sisteme erişimin ve banka hesabı sahibi nüfusun oldukça düşük olduğu Sahra altı ülkelerdeki göçmen çalışanlar/işçiler için sınır ötesi para transferleri önem arz etmektedir.

2018 yılında Güney Afrika’da ülkenin finans ve ticaret sistemine destek olmak adına iki adet ICO faaliyeti başlatılmıştır. Güney Afrika dışında, Fas’ta da yenilenebilir enerji ile kriptopara madenciliği faaliyetlerini yürüten Soluna isimli bir şirket tarafından ICO çalışmaları başlatılmıştır(Tokolueu 2019, https://www.afrik21.africa/en/morocco-soluna-to-build-wind-farm-for-cryptocurrency-mine-in-dakhla/)

3.5.Asya

Asya; Kriptopara ticaretinin büyük çoğunluğu Asya kıtası ülkeleri üzerinden gerçekleşmektedir. Kriptoparaların hukuki statüsü ve blokzinciri teknolojisine dair gelişmeler, kıta ülkeleri arasında çeşitlilik arz etmektedir.

Çin ve Kore; 2017 yılında ICO’ları yasaklamış durumdadır. (Tevetoğlu 2020:68) Bunun yanında STO (Security Token Offering)’lar da yasaklanmış durumdadır.

Hong Kong’ta ise; Çin ve Kore kadar sıkı tedbirler, yasaklama olmasa da, ülkedeki bazı olumsuz durumların da sebebiyeti ile, Hong Kong SPK muadili Securities and Futures Commission (SFC) nezdinde lisanslama düzeyine kadar tedbirlerin olacağı gözükmektedir. (Joshua 2019, http://www.hk-lawyer.org/content/icos-hong-kong-new-way-out-part-two-legal-landscape-hong-kong)

Singapur, ICO faaliyetleri için oldukça gözde bir ülke haline gelmiştir. Ülkenin yetkili para otoritesi (Monetary Authority of Singapore – MAS), bir dijital varlığı sermaye piyasası aracı olarak gördüğü sürece dijital varlığa bağlı takas ve ICO gibi faaliyetleri regüle etmektedir. Buna göre, sermaye piyasası aracı gibi alınıp satılabilen tokenlerla işlem gerçekleştiren platformlar ve aracı kurumlar, ülkenin Sermaye Piyasası Kanunu (Securities and Futures Act – SFA) düzenlemelerine tabii olarak kayıt ve lisans yükümlülüklerini yerine getirmek zorundadır. (Zureck 2020:47)

Japonya da yine belli kriterlere bağlı olarak dijital varlıkları ve ICO işlemlerini menkul kıymet mevzuatları kapsamında değerlendirebilmektedir. Japonya’da Ödeme Hizmetleri Kanunu kapsamında kurulmuş olan Japon Sanal Para Birimi Derneği (Japan Virtual Exhange Association) ICO faaliyetlerine yönelik düzenlemeler yapmıştır. (Vauplane 2018)

4.Sonuç

Dünya geneline bakıldığında, 2017 yılına kadar ICO’lara temkinli yaklaşılsa da, 2017 yılından sonra özellikle düzenleyici ve denetleyici kurumlar ve Yargı kararları ile ICO’ların belli kriterlere sahip olduğu konusunda çalışmalar yapıldığı görülmektedir. Bu anlamda tek bir potada ICO’ların ele alınamayacağı, proje öncesi ve sonrası yatırımcılara sunduğu fırsatlara göre sınıflandırılmasının gerekli olduğu farkedilmiş ve bu anlamda uygulama da bu yönde ilerlemiş gözükmektedir.

Bu anlamda bazı ülkeler yasaklasa da, yukarıda bahsettiğimiz uygulamalara göre, hukuki düzenlemelerin de gerçekleşeceği öngörülebilmektedir.

Blockchain ve Kripto Paralarla ilgili diğer yazılarımıza bağlantıdan ulaşabilirsiniz.

Ayrıca Kripto Para Borsaları ve Hak İhlalleri isimli yazımıza da 7. Sayımızda görebilirsiniz.

KAYNAKÇA

Blockchain Türkiye(2020). Kripto Para ve ICO Raporu. https://bctr.org/dokumanlar/Kriptopara_ve_ICO.pdf [ Erişim Tarihi: 30.09.2021]

(Part Two: Legal Landscape In Hong Kong), http://www.hk-lawyer.org/content/icos-hong-kong-new-way-out-part-two-legal-landscape-hong-kong, [Erişim Tarihi: 28.09.2021 ]

HUBERT, De Vauplane(2018). Overvıew Of Ico Regulatıons Around The World, Klamer Lewin

Norton Rose Fulbright(2021). Prospectus Regulation,  https://www.nortonrosefulbright.com/en/knowledge/resources-and-tools/capital-markets-union/prospectus-regulation , [Erişim Tarihi: 28.09.2021]

ÖZTÜRK, Ayça Aktolga-DAĞLI, Kubilay vd.(2021). Kripto Paralar Ve Akıllı Sözleşmelerde Güncel Gelişmeler, İstanbl, Gazi Kitabevi

TEVETOĞLU, Mete(2020). ICO (İlk Dijital Para Arzı) ve Yatırımcının (Katılımcının) Korunması, İstanbul, Aristo Yayınevi

Tokolueu (2019).https://www.afrik21.africa/en/morocco-soluna-to-build-wind-farm-for-cryptocurrency-mine-in-dakhla/, [Erişim Tarihi:30.09.2021]

ZURECK, Alexander(2020). Initial Coin Offering in Europe-The Current Legal Framework and Its Consequences for Investors and Issuers,