BLOCKCHAİN TEKNOLOJİSİ VE AKILLI SÖZLEŞMELERİN HUKUKİ İŞLEMLERE UYGULANABİLİRLİĞİ
Konuk Yazar: Av. M. Bilal ARI[1]
GİRİŞ
Hukuk düzenimiz, her bireyin kişiliğine saygı gösterilen, dokunulmaz, devredilemez, vazgeçilmez temel hak ve özgürlüklere sahip olduğunu (Anayasa -AY- m. 12/1) kabul eder. Bu haklar ve özgürlükler, sadece Anayasa’nın ilgili maddelerinde belirtilen nedenlere bağlı olarak ve yalnızca yasayla sınırlanabilir (AY m. 13 c. 1). Herkesin maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahip olduğu, ayrıca kişisel özgürlük ve güvenliğe saygı gösterildiği bir çerçeve içerisinde kabul edilmiştir (AY m. 17/1 ve AY m. 19/1). Mülkiyet ve miras hakları, bireylerin sahip olduğu temel haklar olarak tanınır (AY m. 35/1). Aynı şekilde, çalışma ve sözleşme özgürlükleri, özel girişimlerin serbestçe kurulabileceği bir ortamı içerir (AY m. 48/1 c. 1). Kişilerin maddi ve manevi varlıklarını koruma ve geliştirme yolundaki en temel araçlardan biri, sözleşmelerin olduğu aşikârdır. Borçlar hukuku alanına yansıyan irade özgürlüğü, sözleşme özgürlüğü şeklinde kendini gösterir. Bu prensip sayesinde bireyler, hukuki sınırlar içerisinde, özgürce sözleşmeler yaparak borç ilişkilerini düzenleme yetisine sahiptirler.[2]
Sözleşmeler hukuku alanında bir temel kural olarak şekil serbestliği bulunmaktadır. Bu ilke, Türk Borçlar Kanunu madde 12/f.1’de “Sözleşmelerin geçerliliği, kanunda aksi öngörülmedikçe, hiçbir belirli şekle bağlı değildir.” şeklinde ifade edilmiştir. Bu bağlamda, şekil serbestliği genel bir kural olarak kabul edilirken, her hukuki işlemin her zaman belli bir şekle bağlı olmadan yapılabilmesi mümkün değildir. Başka bir deyişle, irade beyanının sonuç doğurması için belirli bir şeklin gerektiği durumlarda, şekil serbestliği kavramından bahsetmek doğru olmayacaktır. Dolayısıyla, hukuki bir işlemin belli bir şekle tabi olması, kanun veya tarafların iradesi tarafından belirlendiği durumlarda, şekil bağlı işlemler ortaya çıkar. Örf ve âdet hukuku veya Türk Medeni Kanunu’nun 1. maddesi kapsamında hâkimin yarattığı hukuk dışında, bir şekil şartının getirilmesi mümkün değildir.[3]
Akıllı sözleşmeler, blockchain teknolojisi kullanarak yazılan ve önceden belirlenmiş koşullara bağlı olarak kendini otomatik olarak yürüten, dijital sözleşmelerdir.
Blockchain, dağıtılmış bir veri tabanı teknolojisidir. Bu teknoloji, herhangi bir merkezi otoriteye ihtiyaç duymadan verilerin güvenli bir şekilde saklanmasını sağlar. Blockchain, blok adı verilen veri paketlerinin zincirleme şekilde birbirine bağlanması ile oluşur. Her blok, önceki blokun kriptografik bir hash değerini içerir, bu nedenle herhangi bir blokta yapılan bir değişiklik tüm zinciri etkileyecektir. Bu, blockchain’in güvenliği ve bütünlüğü için önemlidir.
Akıllı sözleşmeler de blockchain teknolojisi ile geleneksel sözleşmelere kıyasla daha hızlı, daha şeffaf ve daha güvenli bir şekilde işlemlerin gerçekleştirilmesini sağlar. Çünkü bu sözleşmeler, işlemleri otomatikleştirerek, taraflar arasında anlaşmazlıkların azalmasına yardımcı olur. Ayrıca, sözleşmenin tamamı blockchain teknolojisi kullanılarak şifrelenerek, verilerin güvenli bir şekilde saklanmasını ve değiştirilememesini sağlar.[4]
Türkiye’de, 2021 yılında çıkarılan “Elektronik Para ve Ödeme Kuruluşları Hakkında Kanun’da blockchain teknolojisi de dahil olmak üzere dijital para birimleri ve ödeme kuruluşlarına ilişkin düzenlemeler yer almaktadır. Ayrıca, Türkiye’de birçok blockchain ve akıllı sözleşme projesi yürütülmekte ve bu teknolojinin farklı sektörlerde kullanımı artmaktadır.
Önümüzdeki yıllarda muhtemeldir ki blockchain teknolojisi ve akıllı sözleşmeler, Türkiye’de özellikle finans, sağlık, lojistik ve enerji sektörlerinde kullanılacaktır. Örneğin, finans sektöründe blok zinciri teknolojisi, ödemelerin hızlandırılması ve maliyetlerin azaltılması için kullanılmaktadır. Sağlık sektöründe ise blockchain teknolojisi, hastaların tıbbi kayıtlarının güvenli bir şekilde saklanmasına ve paylaşılmasına yardımcı olmaktadır.
Blockchain Teknolojisinin Sözleşme Hukuku Alanında Kullanımı
Bahsettiğimiz gibi blockchain teknolojisi önümüzdeki yıllarda sözleşme hukuku alanında da kullanılabilecektir. Blockchain, sözleşme süreçlerini otomatikleştirerek ve sözleşmelerin güvenliği ve bütünlüğü konusunda şeffaflık sağlayarak sözleşme hukuku alanında birçok yeniliğe öncülük etmektedir.
Blockchain teknolojisi ile oluşturulan akıllı sözleşmeler, dijital bir sözleşme türüdür ve yazılım protokolleri tarafından yürütülürler. Bu sözleşmeler, iki taraf arasındaki anlaşmayı otomatik olarak yürütmek için programlanabilir ve önceden belirlenmiş koşulların yerine getirilmesine bağlı olarak kendilerini tamamlayabilirler. Akıllı sözleşmeler, sözleşme sürecini hızlandırır ve maliyetleri azaltırken, hatalı işlemleri en aza indirir ve insan müdahalesi gerektirmeyen otomatik bir işlem süreci sağlar.[5]
Bunun yanı sıra, blockchain teknolojisi, sözleşme hukukunda tarafların güvenli bir şekilde ve şeffaf bir şekilde veri saklayabilmesini sağlar. Örneğin, bir tarafla yapılan bir sözleşmenin tüm ayrıntıları blockchain’de saklanabilir ve bu ayrıntılar her zaman güvenilir bir kaynaktan erişilebilir olur.
Sonuç olarak, blockchain teknolojisi, sözleşme hukuku alanında akıllı sözleşmelerin kullanımı ve veri saklama konusunda birçok fayda sağlamaktadır. Bu teknoloji, sözleşme sürecini daha hızlı, daha güvenli ve daha şeffaf hale getirirken, taraflar arasındaki anlaşmazlıkların azaltılmasına yardımcı olabilir.
Akıllı Sözleşmeler ve Türkiye’de Kullanılabilecek Alanlar
1. Finans: Blockchain teknolojisi, finans sektöründe akıllı sözleşmelerin kullanımını kolaylaştırır. Akıllı sözleşmeler, bankalar ve finansal kuruluşlar tarafından kullanılarak ödeme işlemlerinin otomatik olarak gerçekleştirilmesini sağlayabilir. Bu, işlemlerin hızlı ve doğru bir şekilde gerçekleştirilmesini ve maliyetlerin azaltılmasını sağlar.
2. Gayrimenkul: Gayrimenkul sektörü, akıllı sözleşmelerin kullanımını benimseyen sektörlerden biridir. Bu sözleşmeler, ev satın alımı veya kiralama işlemlerini hızlandırmak için kullanılır. Ayrıca, sözleşmelerdeki verilerin şifrelenmesi ve saklanması, gayrimenkul işlemlerinin güvenliğini artırır.
3. Sağlık: Sağlık sektöründe akıllı sözleşmeler, tıbbi kayıtların saklanması ve paylaşımı konusunda kullanılabilir. Bu, tıbbi kayıtların güvenli bir şekilde saklanmasını ve taraflar arasında güvenli bir şekilde paylaşılmasını sağlar.
4. Lojistik: Lojistik sektörü, akıllı sözleşmelerin kullanımı ile işlemleri daha hızlı ve verimli hale getirebilir. Sözleşmeler, mal taşıma sürecini otomatikleştirerek, işlemlerin takibini kolaylaştırır ve malın güvenli bir şekilde taşınmasını sağlar.
Özetle, Türkiye’de akıllı sözleşmelerin kullanılabilmesine yatkın birçok alan vardır ve bu alanlarda kullanılacak sözleşmeler, işlemleri hızlandırarak, maliyetleri düşürerek ve verilerin güvenliğini artırarak birçok fayda sağlayacaklardır.
Akıllı Sözleşmelerin Çalışma Prensibi: Sözleşme Metni Yazılması, Okunması ve İmzalanması
Akıllı sözleşmeler, blockchain teknolojisiyle desteklenen, otomatikleştirilmiş ve kendiliğinden uygulanan sözleşme türleridir. Geleneksel sözleşmeler gibi taraflar arasında belirli taahhütleri içerirler, ancak bu sözleşmelerin farkı, koşullar yerine getirildiğinde otomatik olarak çalışmasıdır. Akıllı sözleşmelerin çalışma prensibi şu şekildedir[6]:
Sözleşme Tanımlama ve Kodlama: İlk adım, akıllı sözleşmenin mantığını ve işleyişini belirlemektir. Bu aşamada, sözleşme koşulları, eylemler ve sonuçlar kodlanır. Bu kodlama genellikle Solidity gibi özel bir programlama dilinde gerçekleştirilir.
Blockchain’e Yüklenme: Kodlanmış akıllı sözleşme, bir blockchain ağına yüklenir. Akıllı sözleşmeler genellikle Ethereum gibi platformlarda çalışır. Bu aşamada, sözleşmenin akıllı kontrat adresi oluşturulur.
Tarafların Katılımı: Sözleşmeye taraf olan kişiler, gerekli kimlik doğrulamaları ve yetkilendirmeler sonrasında blockchain ağına erişirler.
Koşulların Sağlanması: Sözleşmenin içerdiği koşullar, belirli tetikleyici durumlar gerçekleştiğinde aktif hale gelir. Koşullar genellikle “eğer-ise” şeklinde tanımlanır. Yani, belirli bir koşul karşılandığında, sözleşme otomatik olarak işleme konulur. Örneğin, belirli bir tarih geçtiğinde veya belirli bir miktar fon toplandığında aktif hale gelmesi vb.
Otomatik Yürütme: Tetikleyici koşullar yerine geldiğinde, akıllı sözleşme otomatik olarak yürütülür. Bu, programlanmış işlevlerin çalıştırılması ve belirli eylemlerin gerçekleştirilmesi anlamına gelir.
Sonuçların Uygulanması: Akıllı sözleşme tarafından yürütülen eylemler sonucunda oluşan değişiklikler, blockchain üzerinde kalıcı olarak kaydedilir. Bu değişiklikler genellikle para transferleri veya varlık sahipliği gibi durumları içerebilir.
Akıllı sözleşme metni geleneksel sözleşmelerden farklı bir biçimde oluşturulur ve bir programlama dili kullanılarak yazılır. Örnek bir akıllı sözleşme metni aşağıda verilmiştir (Solidity programlama dili kullanılarak):
“Sözleşme, İzmir merkezli ABC Gayrimenkul ve Gıda Anonim Şirketi ile Bursa Merkezli XYZ Otomotiv ve İthalat Limited Şirketi arasında olacaktır. Sözleşmeye göre XYZ Otomotiv ve İthalat Limited Şirketi, fabrikada ki makinaların satış ücreti olan 250 Milyon Doları aracı olan ABC Gayrimenkul ve Gıda Anonim Şirketi’nin KLM Bank Anonim Şirketinde ki hesaba yatırdığında satış gerçekleşmiş olacaktır.”
Akıllı sözleşme, bir yazılım programı olduğundan, genellikle yazılım geliştiricileri ve programcılar tarafından hazırlanır. Ancak, bir akıllı sözleşmenin hazırlanması sırasında hukuki ve ticari konuların da dikkate alınması gerektiğinden, sözleşmenin hazırlanmasında bir avukat ya da hukuk uzmanı da rol almalıdır. Özellikle, sözleşmenin hukuki geçerliliğinin ve hukuki sonuçlarının doğru bir şekilde belirlenmesi için bir avukatın desteği önemlidir.[8] Akıllı sözleşme teknolojisi yeni bir teknoloji olduğundan, bu alanda uzmanlaşmış danışmanlık firmaları oldukça azdır. Bu firmalar, müşterilerine özel ihtiyaçlarına uygun akıllı sözleşme çözümleri sunabilirler. Akıllı Sözleşmelerde Taraf Vekilliği / Avukatların RolüAkıllı sözleşmelerde avukatların rolü oldukça önemlidir. Akıllı sözleşmelerin hazırlanması sırasında, hukuki ve ticari konuların doğru bir şekilde belirlenmesi ve sözleşmenin hukuki geçerliliğinin sağlanması için avukatların sürece katkısı elzemdir. Akıllı sözleşmelerin hukuki geçerliliği, tarafların anlaşmalarına uygun olarak oluşan yükümlülüklerinin hukuki sonuçlarının doğru bir şekilde belirlenmesi ile ilgilidir. Bu nedenle, akıllı sözleşmenin içeriğinin belirlenmesi sırasında, hukuki açıdan doğru olması ve tarafların yükümlülüklerinin hukuki sonuçlarının doğru bir şekilde belirlenmesi için avukatlar ya da hukuk uzmanları tarafından hukuki danışmanlık verilmelidir. Ayrıca, akıllı sözleşmelerin hazırlanması ve uygulanması sırasında ortaya çıkabilecek hukuki sorunların çözümü için de avukatların desteği gereklidir. Örneğin, sözleşme koşullarının değiştirilmesi veya sözleşmenin hükümsüzlüğü gibi durumlarda avukatların hukuki danışmanlık ve çözüm önerileri sunması gerekebilir. Sonuç olarak, akıllı sözleşmelerin hazırlanması ve uygulanması sırasında avukatların hukuki danışmanlık vermesi, sözleşmenin doğru ve hukuki açıdan geçerli bir şekilde hazırlanması ve uygulanması için gereklidir.Blockchain alanındaki tüm Blog yazılarımızı bağlantıdan okuyabilirsiniz. 15. Sayı’mızdaki “Tokenomics ve Unsurları” yazısını okumak için bağlantıya tıklayınız. Konuk Yazar: Av. M. Bilal ARIKAYNAKÇA-Kübra Ercoşkun Şenol, Sözleşmenin İçeriğini Belirleme Özgürlüğü Ve Bunun Genel Sınırı: TBK M. 27,İstanbul, 2016, İÜHFM C. LXXIV, S. 2, s.709-737. -Muzaffer Şeker, Sinem Camcı, Sözleşmeye Katılma Anlaşmasında Şekil Ve Şekle Aykırılığın Yaptırımı, İstanbul,2021, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Hukuk Sayısı, Eylül/Yaz 2021, Cilt 20, Sayı 41,Sayfa 783-806 – Szabo, N. (1997). “Formalizing and Securing Relationships on Public Networks.” First Monday, 2(9) S.4 -Wohrer, Maximilian, and Uwe Zdun. “Smart contracts: security patterns in the ethereum ecosystem and solidity.” 2018 International Workshop on Blockchain Oriented Software Engineering (IWBOSE). IEEE, 2018. P.3 -Bartoletti, M., & Zunino, R. (2017). “Data Is a Commitment: Datalog Reasoning in a Logic of Promises. -Mougayar, W. (2016). “Smart Contracts: The Blockchain Technology That Will Replace Lawyers.” https://www.coindesk.com/smart-contracts-the-blockchain-technology-that-will-replace-lawyers/ https://ethereum.org/tr/smart-contracts/ [1] Avukat, Ankara Üniversitesi, Doktora Öğrencisi [2] Kübra Ercoşkun Şenol, Sözleşmenin İçeriğini Belirleme Özgürlüğü Ve Bunun Genel Sınırı: TBK M. 27,İstanbul, 2016, İÜHFM C. LXXIV, S. 2, s.710-711. (Erişim 31.08.2023) [3] Muzaffer Şeker, Sinem Camcı, Sözleşmeye Katılma Anlaşmasında Şekil ve Şekle Aykırılığın Yaptırımı, İstanbul,2021, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Hukuk Sayısı, Eylül/Yaz 2021, Cilt 20, Sayı 41, Sayfa 783-806 s.786 (Erişim 31.08.2023) [4] https://ethereum.org/tr/smart-contracts/ (erişim 31.08.2023) [5] Szabo, N. (1997). “Formalizing and Securing Relationships on Public Networks.” First Monday, 2(9) S.4 [6] Wohrer, Maximilian, and Uwe Zdun. “Smart contracts: security patterns in the ethereum ecosystem and solidity.” 2018 International Workshop on Blockchain Oriented Software Engineering (IWBOSE). IEEE, 2018. P.3 [7] Bartoletti, M., & Zunino, R. (2017). “Data Is a Commitment: Datalog Reasoning in a Logic of Promises. [8] Mougayar, W. (2016). “Smart Contracts: The Blockchain Technology That Will Replace Lawyers.” CoinDesk. Bir cevap yazın |
2 comments